Klaustrofobia należy do grupy fobii specyficznych i prawdopodobnie jest ona jedną z najczęściej występujących u ludzi fobii – szacuje się, że cierpieć na nią może nawet 7% populacji. Zmagać się z nią mogą osoby będące w różnym wieku, najczęściej jednak pierwsze objawy klaustrofobii pojawiają się w okresie dojrzewania lub we wczesnej dorosłości.
Termin klaustrofobia wywodzi się z połączenia dwóch łacińskich słów: claustrum (oznaczającego zamknięcie w jakimś miejscu) oraz phobos (rozumianego jako strach, lęk). Ogólnie więc, w najprostszym ujęciu, problem ten związany jest z występowaniem lęku przed przebywaniem w zamkniętych pomieszczeniach.
Z tym właśnie najczęściej kojarzona jest klaustrofobia, w praktyce jednak pacjenci, którzy na nią cierpią, mogą mieć różne objawy także i w całkowicie odmiennych niż powyżej wymieniona sytuacjach.
Spis treści
- Przyczyny klaustrofobii
- Objawy klaustrofobii
- Możliwe konsekwencje klaustrofobii
- Rozpoznawanie klaustrofobii
- Leczenie klaustrofobii
Przyczyny klaustrofobii
Do dziś nie udało się jednoznacznie ustalić, jakie są przyczyny klaustrofobii – uważa się, że etiologia tego rodzaju fobii jest tak naprawdę wieloczynnikowa. Zauważalne jest to, że pewien związek z występowaniem problemu mają uwarunkowania genetyczne – osoby, w których rodzinach ktoś miał klaustrofobię lub jakąś inną fobię specyficzną, mają bowiem zwiększone ryzyko tego, że podobnego rodzaju problem pojawi się także i u nich.
Badacze analizujący przyczyny klaustrofobii dużo uwagi poświęcają różnym przykrym wydarzeniom, które mogą prowadzić do jej wystąpienia. Omawiana fobia częściej spotykana jest u osób, które były ofiarami przemocy, szczególnie zaś narażone na jej wystąpienie są m.in. ci ludzie, którzy kiedykolwiek – np. w dzieciństwie – byli zamykani za karę czy z innego powodu w jakichś małych pomieszczeniach.
Zdarza się jednak, że klaustrofobia rozwija się w związku np. doświadczeniem turbulencji podczas lotu samolotem lub przebyciem jakiegoś wypadku samochodowego.
Czasami zetknąć się można z teoriami, według których klaustrofobia miałaby być… zaraźliwa. Nie są one całkowicie bezsensowne – otóż zdarza się, że lęku przed przebywaniem w ciasnych pomieszczeniach dziecko niejako „uczy się” od swoich rodziców.
Dziać się tak może przez to, że malec – widzący, że jego rodzice sami mają klaustrofobię i nie są w stanie wejść do jakiegoś ciasnego pomieszczenia – sam może zaczynać się bać dokładnie tego samego.
Objawy klaustrofobii
Dla klaustrofobii charakterystyczne jest występowanie silnego lęku podczas konieczności przebywania w jakichś ciasnych przestrzeniach – taką może być niewielki pokój (szczególnie, gdy jest on pozbawiony okien), winda, metro, ale i samolot czy samochód.
Najczęściej objawy klaustrofobii pojawiają się wtedy, gdy pacjent znajduje się w jakimś miejscu, którego opuszczenie w dowolnej chwili nie jest łatwe lub nie zawsze możliwe (tak jak np. ma to miejsce podczas lotu samolotem, którego zwyczajnie opuścić w trakcie podróży nie można).
Zdarzają się jednak również i pacjenci, którzy nasilonego lęku doświadczają wtedy, gdy znajdują się oni w tłumie – mogą oni wtedy obawiać się tego, że nie będą w stanie szybko opuścić wydarzenia, na którym zgromadziło się bardzo dużo osób.
Związany z klaustrofobią lęk pojawiać się może nie tylko wtedy, gdy pacjent znajduje się w jakimś budzącym lęk miejscu – typowe jest także to, że obawy występują również i wtedy, gdy tylko pomyśli on o konieczności przemieszczania się windą czy jazdy małym samochodem.
Lęk jest podstawowym, ale niejedynym objawem klaustrofobii. Wtedy, gdy pacjent niepokoi się bardzo mocno, pojawiać się mogą u niego również i somatyczne przejawy lęku, do których można zaliczyć:
- przyspieszenie czynności serca,
- uczucie duszności,
- drżenia (szczególnie widoczne zazwyczaj w obrębie rąk),
- wzmożenie potliwości,
- bladość skóry,
- przyspieszone oddychanie,
- nudności,
- zawroty głowy.
Czytaj również: Depresja - przyczyny, objawy. Jak rozpoznać depresję u siebie lub bliskich?
Fobia społeczna u dziecka. Jakie są przyczyny fobii społecznej i jak wygląda terapia?
Lęk wysokości: z czego wynika i jak się go pozbyć?
Możliwe konsekwencje klaustrofobii
Doświadczany przez osoby z klaustrofobią lęk może być na tyle silny, że będą one starały się za wszelką cenę uniknąć sytuacji nasilających ich obawy. Pacjenci mogą odmawiać korzystania z windy (nawet wtedy, gdy będą oni przez to musieli wejść na bardzo wysokie piętro jakiegoś budynku) czy kategorycznie rezygnować z wyjazdu na zagraniczne wakacje z powodu obaw przed przebywaniem przez dłuższy czas w samolocie.
Czasami poważny problem pojawia się wtedy, gdy u pacjenta – z jakiegoś powodu – zajdzie konieczność przeprowadzenia jakichś badań obrazowych. U osoby z klaustrofobią wykonanie chociażby rezonansu magnetycznego – ze względu na to, że przez kilkanaście minut konieczne jest wtedy przebywanie w ciasnym aparacie do tego badania – może być po prostu niemożliwe.
Patrząc na powyższe doskonale widać, że klaustrofobia może znacząco utrudniać dotkniętemu nią człowiekowi codzienne funkcjonowanie. Szczęśliwie, jak najbardziej można ją leczyć – najpierw jednak trzeba ją rozpoznać.
Rozpoznawanie klaustrofobii
Osoba, która podejrzewa, że może mieć klaustrofobię, powinna udać się do specjalisty od ochrony zdrowia psychicznego – psychologa lub psychiatry. Przy podejrzeniu tej fobii specyficznej konieczne jest nie tylko sprawdzenie, czy u pacjenta rzeczywiście występują jej objawy, ale i zebranie z nim pełnego, szczegółowego wywiadu, podczas których zadawane są pytania dotyczące innych zaburzeń psychicznych.
Jest to istotne przede wszystkim z tego powodu, iż wraz z klaustrofobią u pacjenta mogą istnieć innego jeszcze rodzaju problemy – wśród tych, które stosunkowo często z nią współwystępują, wymienić można przede wszystkim zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD) oraz zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD).
Leczenie klaustrofobii
Podstawową metodą leczenia klaustrofobii jest psychoterapia. Wykorzystywane są w tym przypadku różne techniki, szczególnie często polecana jest jednak terapia poznawczo-behawioralna. Podczas niej terapeuta pomaga pacjentowi odkryć przyczyny problemu, ale i dąży się do tego, aby przełamać nieprawidłowe przekonania leczonego dotyczące tego, że w zamkniętych pomieszczeniach może stać mu się jakaś krzywda.
Niektórzy terapeuci korzystają z technik ekspozycyjnych, które prosto opisać można w ten sposób, że mają one przyzwyczaić pacjenta do przebywania w miejscach, których bardzo się on boi. W tym celu możliwe jest chociażby – przynajmniej na początku – udawanie się do nich wraz z terapeutą, a później wielokrotne przebywanie w nich przez pacjenta samotnie, przez coraz dłuższy czas.
Część pacjentów, którzy postanawiają podjąć leczenie klaustrofobii, oczekuje, że zostaną im przepisane jakieś leki, których stosowanie doprowadzi do ustąpienia ich obaw. Prawda jest jednak, że w leczeniu fobii specyficznych absolutnie podstawową rolę odgrywa psychoterapia, a farmakoterapia – jeżeli w ogóle – jest stosowana bardzo rzadko.
Zalecana jest ona zwykle wtedy, gdy u pacjenta objawy klaustrofobii są tak bardzo nasilone, że znacząco utrudniają mu one funkcjonowanie, po leki sięga się również wtedy, gdy chory miewa wyjątkowo silne i częste napady lęku. Środkami, które bywają w takich sytuacjach zalecane, są leki przeciwdepresyjne z grupy inhibitorów.
Czytaj również: Zaburzenia lękowe u młodzieży
