Spis treści
- Tromboza - co warto o niej wiedzieć
- Ciąża zwiększa ryzyko trombozy
- Antykoncepcja hormonalna a tromboza
- Leki przeciwzakrzepowe a ciąża
- Profilaktyka trombozy
- Kiedy trzeba natychmiast udać się do lekarza?
Tromboza, czyli inaczej zakrzepica, to choroba żył, która występuje u 1 na 1500 osób populacji ogólnej. Wśród nich są również przyszłe i młode mamy, ponieważ okres oczekiwania na dziecko oraz czas tuż po porodzie znacznie zwiększają ryzyko wystąpienia tej dolegliwości.
Tromboza - co warto o niej wiedzieć
Zakrzepica to choroba charakteryzująca się powstaniem w naczyniach krwionośnych skrzepów, które przylegają do ich ścian, utrudniając swobodny przepływ krwi.
W niektórych sytuacjach może być bardzo niebezpieczna, dlatego warto wiedzieć, kiedy należy się zgłosić do lekarza. – Zakrzepica występuje wtedy, kiedy w żyłach krzepnie krew i tworzą się skrzepliny – tłumaczy dr n. med. Ewa Kurowska, ginekolog położnik.
– Obecność jednej prowokuje powstawanie kolejnych, ponieważ skrzeplina jest dla organizmu „ciałem obcym”, do którego przylepiają się krwinki, tworząc następne. Prawdziwy problem pojawia się jednak wtedy, gdy skrzepliny oderwą się od ściany naczynia i razem z prądem krwi popłyną do innych narządów lub mniejszych naczyń i je pozatykają. Taka wędrówka skrzepów jest bardzo niebezpieczna, bo jeżeli umiejscowią się w naczyniu mózgowym, mogą być przyczyną udaru niedokrwiennego mózgu, a jeżeli w naczyniach płucnych – powodem zatorowości płucnej, czyli sytuacji, w której zaburzone są funkcje oddychania – tłumaczy doktor Kurowska.
Ciąża zwiększa ryzyko trombozy
Zakrzepica żylna występuje tylko raz na ok. 1500 ciąż, mimo to badania dowodzą, że stan oczekiwania na dziecko wyjątkowo sprzyja powstawaniu skrzeplin w naczyniach krwionośnych. Dlaczego tak się dzieje?
– Ciąża w związku ze zmianami hormonalnymi, które zachodzą w organizmie przyszłej mamy, jest stanem tzw. nadkrzepliwości. Oznacza to, że u pacjentek ciężarnych krew zdecydowanie łatwiej krzepnie – wyjaśnia ekspertka.
Większa krzepliwość krwi to niejedyny powód większego ryzyka skrzeplin – kolejnym jest mniejsze napięcie żylne wywołane wysokim w ciąży poziomem estrogenów i progesteronu. Poszerzenie żył oraz pogorszenie ich elastyczności, pogłębiane dodatkowo przez powiększającą się macicę, prowadzi do zastoju krwi w żyłach (której objętość w trakcie dziewięciu miesięcy ciąży na dodatek wzrasta), zwłaszcza w dolnych częściach ciała.
– Chociaż nadkrzepliwość jest dla ciąży naturalnym zjawiskiem, to jednak nie jest ona widoczna w rutynowych badaniach, ewentualnie dopiero pod koniec ciąży. Dlatego też badania w kierunku krzepliwości krwi nie są obowiązkowe i nie wchodzą w skład comiesięcznej morfologii wykonywanej przez ciężarne – mówi ginekolog.
Ciąża jest czynnikiem sprzyjającym chorobie, ale nie oznacza to, że każda kobieta oczekująca dziecka jest zagrożona zakrzepicą żylną. Specjalistyczne badania laboratoryjne (ocena poziomu fibrynogenu i D-dimerów) zleca się wyłącznie tym kobietom, u których oprócz ciąży istnieją jeszcze inne czynniki ryzyka.
Zobacz:
Zapalenie wyrostka, zakrzepica żylna, złamanie: choroby i operacje w ciąży
Choroba Kawasaki (zespół Kawasaki) - objawy, powikłania, leczenia
Żylaki w ciąży - jak powstają i jak sobie z nimi radzić
Antykoncepcja hormonalna a tromboza
Najczęstszym i najpoważniejszym ryzykiem zakrzepicy żył jest antykoncepcja hormonalna, dlatego bardziej zagrożone są ciężarne, które wcześniej długo przyjmowały pigułki. Antykoncepcja doustna zwiększa krzepliwość krwi, dlatego przyjmując ją, warto co jakiś czas badać krew w tym kierunku.
Kolejne istotne czynniki, które mogą powodować chorobę zakrzepową, to:
- otyłość,
- palenie papierosów,
- wiek,
- długotrwałe unieruchomienie, np. noszenie gipsu z powodu złamania nogi.
Ryzyko tej choroby zwiększają też predyspozycje genetyczne, czyli przypadki wystąpienia zakrzepicy u rodziców czy dziadków.
Leki przeciwzakrzepowe a ciąża
Jeśli przyszła mama znajduje się w grupie ryzyka, bo dodatkowo zmaga się z nadwagą, wcześniej miała stwierdzoną wysoką krzepliwość krwi z powodu stosowania antykoncepcji hormonalnej lub w jej rodzinie występowała choroba zakrzepowa, konieczne jest wprowadzenie profilaktyki.
– Takim pacjentkom podaje się leki przeciwzakrzepowe, które są w takich przypadkach refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Profilaktyka jest kontynuowana także w czasie połogu, zwłaszcza po cesarskim cięciu. Uraz tkanek, który jest nieunikniony w czasie wykonywania cesarskiego cięcia, wyzwala wykrzepianie wewnątrznaczyniowe, co sprzyja powstawaniu skrzeplin. Dlatego takie pacjentki mają podawane leki przeciwzakrzepowe – jednorazowo, zaraz po operacji lub (w przypadku większych skłonności) przez kilka dni, np. do końca ich pobytu w szpitalu – mówi ekspertka.
Leki przeciwzakrzepowe podaje się oczywiście również w stanach, w których stwierdzi się istnienie skrzeplin – wówczas terapia ma na celu rozpuszczenie skrzepu blokującego żyłę oraz zlikwidowanie stanu zapalnego (konieczne jest podanie antybiotyku). Leczenie trwa kilka tygodni.
Profilaktyka trombozy
Zamiast leczyć, lepiej problemowi zapobiegać. Nie można więc zapominać o tym, że istnieją metody zmniejszające ryzyko zakrzepicy. Zdaniem dr Ewy Kurowskiej w profilaktyce ważna jest aktywność ruchowa oraz dbanie o prawidłową wagę w okresie oczekiwania na dziecko.
– Ruch sprawia, że krew w żyłach cały czas płynie, co utrudnia powstawanie skrzeplin – tłumaczy ginekolog.
– Istotne jest też, aby w ciąży nie przytyć więcej niż 16 kg. Konieczne jest również rzucenie palenia, ale akurat w przypadku ciąży rzadko zdarza się, by przyszła mama tego nie zrobiła. Na szczęście świadomość szkodliwości palenia, które wpływa negatywnie nie tylko na ryzyko zakrzepicy, lecz także na zdrowie oraz prawidłowy rozwój płodu, jest w Polsce wysoka.
Ważne jest też zapobieganie zakrzepicy w sytuacji, gdy kobieta ma ciążę zagrożoną i lekarz zalecił jej ograniczenie aktywności fizycznej. – Nie jest to wprawdzie trwałe uruchomienie, kobieta wstaje przecież do toalety czy po to, żeby zrobić sobie herbatę, ale mimo to warto, aby wtedy dodatkowo wykonywała ćwiczenia izometryczne, które są bezpieczne dla płodu. To gimnastyka polegająca na napinaniu i rozluźnianiu mięśni, kręceniu stopami i dłońmi, co usprawnia krążenie i zapobiega krzepnięciu krwi.
Kiedy trzeba natychmiast udać się do lekarza?
Najczęściej do powstania skrzeplin dochodzi w nogach – zakrzepicy sprzyja ucisk stale powiększającej się macicy na żyły biodrowe, poza tym z kończyn dolnych krew ma utrudniony odpływ w górę.
– Jeżeli zdarzy się, że w łydce lub udzie zrobi się skrzep, który zatka żyłę, pojawiają się ból oraz miejscowy obrzęk i zaczerwienienie – podpowiada dr Ewa Kurowska. – To pierwszy sygnał, który powinien skłonić ciężarną do wizyty u lekarza. Natychmiast do szpitala powinna jechać pacjentka, która uskarża się na duszność i problemy z oddychaniem, które mogą świadczyć o tym, że skrzep dostał się do naczyń płucnych.
To nie są objawy, które można zbagatelizować, lecz poważna sytuacja wymagająca hospitalizacji. Diagnostyka wykluczająca lub potwierdzająca obecność zatorowości płucnej opiera się na rezonansie magnetycznym, a tego nie da się zrobić w gabinecie.
