Spis treści
- Ciąża bliźniacza: pierwsze tygodnie niepewności
- Rodzaje ciąż bliźniaczych
- Bliźnięta czy dwojaczki
- W ciąży bliźniaczej ważna dobra opieka lekarska
- Ciąża bliźniacza to oszczędzający tryb życia
- W ciąży z bliźniakami: co z seksem?
- Dieta dla mamy w ciąży bliźniaczej
- Kto ma większą szansę na bliźniaki?
- Ciąża bliźniacza to większe ryzyko nadwagi
- W ciąży bliźniaczej objawy są bardziej dokuczliwe
- Gdy czekasz na bliźniaki masz więcej wizyt u lekarza
- Ciąża bliźniacza oznacza częstsze badania USG
- Poród przedwczesny to zagrożenie w ciąży bliźniaczej
- Powikłania w ciąży bliźniaczej: zespół przetoczenia
- Staramy się, aby jak najdłużej powstrzymać poród
Oto nasz krótki poradnik, co powinnaś wiedzieć o ciąży bliźniaczej. Dzięki badaniom USG, można rozpoznać ciążę bliźniaczą już na początku jej trwania: za pomocą sondy dopochwowej jest to możliwe już w 4. tygodniu (licząc od pierwszego dnia ostatniej miesiączki).
Ciąża bliźniacza: pierwsze tygodnie niepewności
Gdy ochłoniesz już po pierwszym wrażeniu, musisz sobie uświadomić, że każda taka ciąża jest traktowana przez lekarzy jako ciąża wysokiego ryzyka. Mimo to większość ciąż bliźniaczych – po przekroczeniu I trymestru – kończy się dobrze. Do końca I trymestru – podobnie jak w pojedynczych ciążach – nic nie jest jeszcze pewne. Okazuje się bowiem, że na wczesnym etapie nawet co trzecia ciąża jest mnoga, jednak często jeden z płodów obumiera i rodzi się tylko jedno dziecko. W II i III trymestrze zdarza się to już bardzo rzadko.
Rodzaje ciąż bliźniaczych
- Ciąża dwujajowa – zawsze dwuowodniowa dwukosmówkowa (każdy płód ma własne łożysko i własny worek owodniowy).
- Ciąża jednojajowa (jeden zarodek dzieli się na dwa):
- dwukosmówkowa dwuowodniowa – osobne łożyska i osobne worki owodniowe;
- jednokosmówkowa dwuowodniowa – wspólne łożysko, ale osobne worki owodniowe;
- jednokosmówkowa jednoowodniowa – wspólne łożysko i wspólny worek owodniowy.
Bliźnięta czy dwojaczki
Ciąża bliźniacza może powstać w wyniku zapłodnienia pojedynczej komórki jajowej przez jeden plemnik, a następnie podziału zarodka na dwie identyczne struktury. Takie bliźnięta określane są jako jednojajowe lub jednozygotyczne. Mają zawsze tę samą płeć i identyczny kod genetyczny. W zależności od tego, po ilu dniach od zapłodnienia zarodek się podzieli, bliźnięta mają wspólne lub osobne łożyska i worki owodniowe.
Ciąża bliźniacza może być również wynikiem zapłodnienia dwóch oddzielnych komórek jajowych przez dwa różne plemniki. Tak powstają bliźnięta dwujajowe – mogą być tej samej bądź odmiennej płci, nie są identyczne – ich podobieństwo jest takie samo jak u rodzeństwa pochodzącego z dwóch oddzielnych ciąż. Takie dzieci nie są bliźniaczo podobne i według wielu lekarzy powinno się je raczej określać dwojaczkami, a ciążę jako dwojaczą.
Czytaj też: Podwójna owulacja - czy to możliwe?
W ciąży bliźniaczej ważna dobra opieka lekarska
Bardzo ważną sprawą jest wybór lekarza. Powinien mieć duże doświadczenie w prowadzeniu ciąż wielopłodowych. Podstawą jest wczesne określenie rodzaju ciąży, ponieważ od tego zależy sposób jej prowadzenia. USG precyzyjnie określające rodzaj ciąży bliźniaczej trzeba wykonać do 12. tygodnia ciąży – potem może to być trudne lub niemożliwe. Najmniej powikłań wiąże się z ciążą dwuowodniową dwukosmówkową, najwięcej – z jednoowodniową. Na szczęście, te drugie zdarzają się bardzo rzadko. Byłoby dobrze, gdyby lekarz stale współpracował z oddziałem szpitalnym. Gdybyś bowiem wymagała hospitalizacji – co jest bardziej prawdopodobne niż w zwykłej ciąży – byłabyś w szpitalu pod opieką swego lekarza. A jest to korzystne nie tylko ze względów psychicznych – lekarz prowadzący zawsze jest najlepiej zorientowany w sytuacji i gwarantuje ciągłość opieki.
Czytaj też: Wsparcie psychiczne na porodówce
Ciąża bliźniacza to oszczędzający tryb życia
Gdy znajdziesz już odpowiedniego specjalistę, zapewne usłyszysz od niego zalecenie oszczędzającego trybu życia w drugiej połowie ciąży. Dochodzi wtedy do znacznego przyrostu masy ciała, brzuch staje się wyraźnie większy, dlatego też częściej pojawiają się dolegliwości typu zmęczenie, obrzęki nóg, bóle kręgosłupa itp. W związku z tym otrzymasz zalecenie, by się nie przemęczać, więcej odpoczywać, unikać dużego wysiłku fizycznego, zrezygnować z dużego sprzątania, dźwigania zakupów, uprawiania sportu itp. Jeśli występuje zagrożenie porodem przedwczesnym, zalecenia będą jeszcze bardziej restrykcyjne. Ale zdarza się też, że lekarze zalecają oszczędzający tryb życia na zapas. Generalnie jeśli czujesz się dobrze i nie masz żadnych objawów zagrożenia porodem przedwczesnym, to pewnie będziesz mogła kontynuować dotychczasowy tryb życia, z pracą zawodową włącznie.
W ciąży z bliźniakami: co z seksem?
Tylko w pierwszej połowie ciąży możesz kochać się w miarę normalnie. Natomiast po przekroczeniu półmetka aktywność seksualna powinna być znacznie ograniczona, a często jest zakazana – w związku z podwyższonym ryzykiem porodu przedwczesnego. A nawet, gdy ze strony lekarza nie ma kategorycznego zakazu odbywania stosunków seksualnych, współżycie powinno odbywać się bez gwałtownych ruchów, głębokiej penetracji i drażnienia brodawek sutkowych.
Czytaj też: Wszystko o współżyciu w ciąży
Dieta dla mamy w ciąży bliźniaczej
Jeśli chodzi o odżywianie, możesz jeść nieco więcej niż kobiety w pojedynczej ciąży, jednak – w zależności od swojej wagi – najwyżej o 500 kcal dziennie więcej niż przed ciążą. Odżywiaj się zdrowo i w sposób urozmaicony. Jedz warzywa, owoce, chude mięso i nabiał, ryby oraz produkty będące źródłem węglowodanów złożonych (pełnoziarniste pieczywo, makaron i kasze z pełnego przemiału, ryż). Uwzględnij w diecie przede wszystkim zwiększone zapotrzebowanie na niektóre witaminy i mikroelementy, zwłaszcza te związane z procesem krwiotworzenia, a więc żelazo i kwas foliowy. Według niektórych zaleceń, już od samego początku podwójnej ciąży należy stosować suplementację preparatami zawierającymi żelazo, magnez, kwas foliowy, jod i witaminy. Nie jedz surowego mięsa, ryb ani owoców morza oraz produktów z mleka niepasteryzowanego. Optymalny przyrost wagi do 24. tygodnia ciąży powinien wynieść nie więcej niż 12 kg, a podczas całej ciąży bliźniaczej – maksymalnie 20 kg.
Czytaj też: Dawkowanie i działanie żelaza w diecie ciężarnej
Kto ma większą szansę na bliźniaki?
Wszyscy wiemy, że ciąże wielopłodowe częściej występują u kobiet, u których farmakologicznie indukowano owulację lub w rodzinach, gdzie takie ciąże już były. Ale zaobserwowano więcej czynników sprzyjających, np. wiek matki – bliźnięta najczęściej rodzą kobiety w wieku 31–39 lat. Szanse wzrastają także z liczbą odbytych porodów – są wyraźnie większe w przypadku trzeciego porodu i następnych. Matkami bliźniąt częściej zostają kobiety wysokie i z nadwagą oraz te, które odbyły stosunek zapładniający późno w cyklu owulacyjnym. Ciąży mnogiej sprzyja też duża liczba odbywanych stosunków. Więcej porodów bliźniaczych stwierdza się w przypadkach ciąż poczętych w miesiącach letnich. Ważny jest nawet miesiąc urodzenia matki – ze statystyk wynika, że częściej mają bliźniaki panie urodzone między styczniem a majem.
Ciąża bliźniacza to większe ryzyko nadwagi
Niestety, przyrost masy ciała często jest dużo większy niż zalecany – nieraz sięga nawet 30 kg. Dlatego warto korzystać z pomocy dietetyka, który rozpisze ci odpowiednią dietę. Jeśli nie masz takiej możliwości, zrezygnuj ze słodyczy i potraw o dużej zawartości tłuszczu. Duży przyrost masy ciała bardzo utrudnia życie, a przede wszystkim powoduje nasilenie ciążowych dolegliwości.
W ciąży bliźniaczej objawy są bardziej dokuczliwe
W ciąży bliźniaczej pewne typowe dla tego okresu przypadłości ujawniają się z większym nasileniem. Silniejsze są np. nudności i wymioty, ponieważ ich intensywność zależy od stężenia we krwi hormonu hCG (gonadotropina kosmówkowa), którego jest więcej u kobiet spodziewających się bliźniąt. Podwójne przyszłe mamy – w związku z dużym przyrostem masy ciała – bardziej zagrożone są również obrzękami, żylakami i dolegliwościami ze strony kręgosłupa. Przy wystąpieniu takich dolegliwości pomocne mogą okazać się pończochy przeciwżylakowe lub pasy podtrzymujące brzuch i odciążające kręgosłup.
Czytaj też: Dieta na nudności i wymioty w ciąży
Gdy czekasz na bliźniaki masz więcej wizyt u lekarza
Przygotuj się na częstsze wizyty u lekarza – powinny odbywać się co 4–6 tygodni w przypadku ciąż dwukosmówkowych, a co dwa tygodnie, gdy ciąża jest jednokosmówkowa. Jeśli chodzi o badania laboratoryjne moczu i krwi, ich liczba nie różni się zasadniczo od liczby badań przeprowadzanych w ciąży pojedynczej, jednak niektórzy lekarze również zlecają je częściej, bo mają świadomość, że ciąża wielopłodowa wiąże się z wyższym ryzykiem występowania takich schorzeń jak: anemia, cukrzyca, cholestaza ciężarnych, infekcje układu moczowego, nadciśnienie indukowane ciążą. Rolą lekarza prowadzącego jest wyłapać wszelkie niepokojące symptomy i wykryć chorobę jak najwcześniej.
Ciąża bliźniacza oznacza częstsze badania USG
Szczególne znaczenie w ciąży bliźniaczej mają badania USG, bo najlepiej umożliwiają wykrycie zagrożenia porodem przedwczesnym, który jest najczęstszym powikłaniem ciąż wielopłodowych. Trzy standardowe badania USG, zalecane przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne, to stanowczo zbyt mało. W niepowikłanej ciąży dwukosmówkowej USG przeprowadza się w 16., 24., 28., 32. i 36. tygodniu oraz w okresie okołoporodowym, natomiast w ciąży jednokosmówkowej niezbędne jest jeszcze częstsze monitorowanie USG, nawet co 1–2 tygodnie.
Poród przedwczesny to zagrożenie w ciąży bliźniaczej
Najczęstszym powikłaniem ciąży bliźniaczej jest jej przedwczesne zakończenie – aż połowa bliźniąt rodzi się przed zakończeniem 37. tygodnia ciąży. Średni czas trwania ciąży bliźniaczej wynosi 36 tygodni, a więc jest o cztery tygodnie krótszy niż ciąży pojedynczej. Jednak przy dzisiejszym poziomie opieki medycznej przeżycie dziecka urodzonego po 36 tygodniach spędzonych w macicy nie jest dużym problemem – niemowlęta te zwykle dość szybko nadrabiają zaległości w rozwoju. Musisz być przygotowana na to, że bliźniaki lubią pchać się na świat za wcześnie, pozałatwiaj więc z odpowiednim wyprzedzeniem wszystkie ważne sprawy (wyprawka, urządzanie pokoju lub kącika dla dzieci, spakowanie torby do szpitala itp.). Nie powinien cię również zaskoczyć fakt, że twoje dzieci raczej nie będą olbrzymami – masa urodzeniowa bliźniąt jest bowiem średnio o ponad l000 g niższa niż donoszonych noworodków pochodzących z ciąż pojedynczych.
Czytaj też: Wyprawka do szpilata - co zapakować?
Powikłania w ciąży bliźniaczej: zespół przetoczenia
Powikłania charakterystyczne dla ciąż bliźniaczych zależą przede wszystkim od tego, czy dzieci mają wspólne łożysko i worek owodniowy. Najtrudniejsze są przypadki, gdy oba płody mają wspólne łożysko i połączone naczynia krwionośne. Może wówczas wystąpić tzw. zespół przetoczenia między bliźniętami, potocznie nazywany zespołem podkradania. Jedno z dzieci oddaje wówczas swoją krew bratu lub siostrze. To sytuacja groźna dla każdego z maluszków, bo dawca ma za mało tlenu i składników odżywczych, słabo więc rośnie i wydala mało moczu (co skutkuje małowodziem), biorca natomiast ma za dużo krwi, co przeciąża jego serce i powoduje wydalanie moczu w dużych ilościach, a w efekcie – wielowodzie.
Ale nawet w tak trudnych sytuacjach medycyna znajduje rozwiązanie. Przeprowadza się wówczas zabieg laseroterapii, czyli zamknięcia – za pomocą wprowadzonego do macicy lasera – połączeń naczyniowych we wspólnym łożysku. Ryzyko wystąpienia tego powikłania nie jest duże – zespół przetoczenia dotyczy ok. 15 proc. ciąż jednokosmówkowych.
Jedynym pewnym sposobem jego rozpoznania jest USG, ale jeśli uważnie siebie obserwujesz, możesz zauważyć symptomy, które wskazują na wielowodzie u płodu biorcy. Są to: nagłe powiększenie się obwodu brzucha, uczucie, że brzuch jest bardzo napięty albo że powędrował „bardzo wysoko”. Gdy zauważysz, że coś takiego się dzieje, bezzwłocznie skontaktuj się ze swoim lekarzem, aby wyjaśnić sytuację.
Staramy się, aby jak najdłużej powstrzymać poród
Największym wyzwaniem w opiece nad ciążą bliźniaczą jest poród przedwczesny. Szczególnie narażone są na niego pacjentki, u których w przeszłości już wystąpił taki poród, oraz te, których szyjka macicy w połowie ciąży jest krótsza niż 25 mm. U tych pacjentek lekarz może zalecić oszczędzający tryb życia i przyjmowanie pochodnych progesteronu zmniejszających gotowość skurczową. Przy dużym skróceniu się szyjki niekiedy stosuje się specjalny krążek (pessarium) lub szew na szyjkę macicy, choć wciąż trwają badania sprawdzające bezpieczeństwo i skuteczność tych metod.
W skrajnych przypadkach, gdy dochodzi do regularnej czynności skurczowej lub przedwczesnego odpłynięcia płynu owodniowego, ciężarna trafia do szpitala, gdzie podejmuje się dalsze próby powstrzymania porodu. Podaje się leki działające rozkurczowo na macicę oraz leki sterydowe przyspieszające dojrzałość płodów i zmniejszające ilość powikłań u przedwcześnie urodzonych dzieci. Im młodsza ciąża, tym ważniejsze, by pacjentka znalazła się w wyspecjalizowanym ośrodku, ze względu na wyposażenie oddziału noworodkowego i doświadczenie neonatologów w radzeniu sobie z wcześniakami.
Mimo iż każda para bliźniąt nagle może postanowić przedwcześnie pojawić się na świecie, to nie każda kobieta musi stosować reżim łóżkowy, abstynencję seksualną i profilaktycznie przyjmować leki – prawie połowa ciąż bliźniaczych kończy się dopiero po 36. tygodniu, bez potrzeby stosowania tych zaleceń.
miesięcznik "M jak mama"
