Zachodzące w ciąży zmiany hormonalne nie omijają tarczycy. W ciąży zwiększa się ukrwienie komórek tarczycy, które dodatkowo się nieco rozrastają. Rośnie produkcja hormonów tarczycy, wzrasta także zapotrzebowanie na jod – pierwiastek niezbędny do ich wytwarzania.
Czasem jednak sprawa wymyka się spod kontroli i dochodzi do zaburzeń funkcjonowania tego gruczołu. Łatwo to przegapić, gdyż wiele objawów chorobowych ciężarne zrzucają na karb ciąży. Trudno skojarzyć z chorobą występujące niemal u wszystkich kobiet w ciąży: senność, przybieranie na wadze lub zaparcia.
Hormony tarczycy w ciąży odgrywają bardzo ważną rolę: ich niedobór może niekorzystnie wpływać na funkcjonowanie tarczycy u mającego się urodzić dziecka oraz upośledzać rozwój jego mózgu, nadmiar zaś może prowadzić do komplikacji w ciąży (nadciśnienie, stan przedrzucawkowy, zmiany w układzie sercowo-naczyniowym).
Spis treści:
- Badanie poziomu TSH w ciąży
- TSH w ciąży - normy hormonów tarczycy
- Rozrost tarczycy w ciąży
- Badanie poziomu TSH w ciąży, gdy hormonów jest za mało
- Badanie poziomu TSH w ciąży, gdy hormonów jest za dużo
Badanie poziomu TSH w ciąży
Do oceny stanu tarczycy zazwyczaj wystarcza badanie poziomu TSH (hormon wydzielany przez przysadkę mózgową, który stymuluje produkcję hormonów tarczycy T3 i T4).
Jednak na początku ciąży TSH może być bardzo niskie – i jest to całkowicie prawidłowe – dlatego oznacza się również stężenie fT3 i fT4 (wolne, niezwiązane z białkami hormony tarczycy).
Sprawdź koniecznie: Szukasz diety łagodzącej objawy Hashimoto? Wypróbuj nowy program dietetyczny
TSH w ciąży - normy hormonów tarczycy
TSH: 0,4–4,0 mIU/lfT4: 11–23 pmol/l lub 0,8–1,8 ng/dlfT3: 2,25–6 pmol/l lub 1,5-4,1 ng/ml
Rozrost tarczycy w ciąży
Na skutek zmian hormonalnych tarczyca u zdrowych kobiet w czasie ciąży powiększa się nawet o 10–15 proc. To prawidłowa reakcja organizmu. Bardziej zaawansowane zmiany powinny wzbudzić niepokój.
Przyczyną nadmiernego powiększenia tarczycy, czyli wola, jest najczęściej niedobór jodu albo choroby tarczycy. Aby więc uniknąć powstania wola u ciężarnej lub zapobiec jego nasileniu (zdarza się to w co trzecim przypadku), każda kobieta powinna przyjmować w ciąży 150–200 μg jodu na dobę. Dostępna w Polsce sól kuchenna jest jodowana normalnie pokrywa zapotrzebowanie na ten pierwiastek.
Jednak u kobiet w ciąży zapotrzebowanie to wzrasta, dlatego każda przyszła mama powinna przyjmować codziennie 150–200 μg jodu w tabletkach, np. w preparatach wielowitaminowych dla ciężarnych. Jeśli jednak kobieta wcześniej cierpiała z powodu choroby tarczycy, a podanie w ciąży jodu może zaburzyć równowagę hormonalną, to wystarczy ograniczyć się do dawki jodu z soli kuchennej.
Czytaj:
Jakie suplementy powinno się przyjmować w ciąży?
- Możliwe jest także wykrycie w czasie ciąży guzka lub guzków tarczycy. To nie powód, by wpadać w panikę. Lekarz zdecyduje o dalszym postępowaniu, generalnie jednak badanie guzka tarczycy u kobiety ciężarnej nie różni się od metod stosowanych u kobiet, które nie są w ciąży. Niezbędne jest USG tarczycy, badanie stężenia we krwi TSH, fT3 i fT4. W razie potrzeby można wykonać biopsję guzka. Leczenie wola polega zwykle na stosowaniu jodu w tabletkach i podawaniu niewielkiej dawki hormonów tarczycy.
- Niedobór jodu we krwi mamy może powodować deficyt także u jej dziecka, a w konsekwencji wole i niedoczynność tarczycy u dziecka. Jednak trzeba zachować umiar w zażywaniu tabletek z jodem i nie łykać jednocześnie preparatu wielowitaminowego oraz tabletek z jodem. Dlaczego? Bo łożysko jest przepuszczalne dla jodu, a organizm dziecka nie potrafi się bronić przed nadmiarem tego pierwiastka.
Badanie poziomu TSH w ciąży, gdy hormonów jest za mało
Organizm chorej z niedoczynnością tarczycy zachowuje się jak auto, w którym brakuje paliwa. Pomimo wysiłku, wszystko szwankuje i funkcjonuje zbyt wolno. Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy u ciężarnych jest choroba Hashimoto. Organizm chorej wytwarza przeciwciała, które atakują własną tarczycę, doprowadzając do jej niewydolności.
Ponieważ w ciąży układ immunologiczny jest trochę mniej aktywny, a stężenie przeciwciał przeciwko tarczycy maleje nawet o 60 proc., teoretycznie ciąża powinna mieć korzystny wpływ na przebieg choroby Hashimoto. Paradoksalnie, dzieje się dokładnie na odwrót.
Dlatego już od pierwszego trymestru ciężarna z chorobą Hashimoto powinna być pod opieką endokrynologa. Niezbędne jest zwiększenie dawek leków, niekiedy nawet o 30–50 proc. Badania krwi w celu określenia poziomu TSH i fT4 trzeba wykonywać co 4–6 tygodni. To ważne, ponieważ niedoczynność tarczycy często nasila się z miesiąca na miesiąc.
Zobacz więcej na temat: Hashimoto a ciąża
- W I i II trymestrze ciąży TSH nie powinno przekraczać wartości 2,5, zaś w III – 3,0. Dla dobra dziecka lepiej, by ciężarna przyjmowała nieco za dużo niż za mało hormonów tarczycy – nie można pozwolić, aby niedoczynność gruczołu utrzymywała się przez kilka tygodni. To ważne, ponieważ hormony tarczycy są niezbędne do podtrzymania ciąży i prawidłowego rozwoju dziecka, zwłaszcza jego układu nerwowego. Ponieważ matczyne przeciwciała przechodzą przez łożysko, mogą zaburzać pracę prawidłowej tarczycy niemowlaka. Dlatego w pierwszych tygodniach po porodzie trzeba odwiedzić z dzieckiem endokrynologa.
- Nieleczona lub źle leczona niedoczynność tarczycy może być przyczyną poronienia, rozwoju u ciężarnej nadciśnienia tętniczego, anemii, przedwczesnego odklejenia się łożyska, krwotoku, a nawet stanu przedrzucawkowego. Dziecko może urodzić się małe, grożą mu kłopoty z oddychaniem, żółtaczką i trudności z mową.
Badanie poziomu TSH w ciąży, gdy hormonów jest za dużo
W czasie ciąży nadczynność tarczycy zdarza się rzadziej niż niedoczynność. Najczęstszą przyczyną nadczynności jest choroba Gravesa-Basedowa. W I trymestrze zwykle następuje nasilenie choroby, w II i III jest stabilizacja, a średnio u co trzeciej ciężarnej pod koniec ciąży dochodzi do jej złagodzenia. Podejrzenie nadczynności tarczycy potwierdzają wyniki badań: wysokie stężenie fT4 i fT3 oraz niskie TSH.
Jedynym sposobem leczenia jest podawanie leków, które tłumią nadmierną pracę tarczycy, tzw. tyreostatyków. Lekarze zlecają tyreostatyki bardzo ostrożnie ze względu na możliwy wpływ na płód.
Poza tym zbyt duża dawka leku mogłaby doprowadzić do niedoczynności tarczycy u dziecka. Dlatego stosuje się je możliwie najkrócej i w jak najmniejszej dawce. Gdy TSH jest prawidłowe, a stężenie fT4 osiąga górną granicę normy, lekarz decyduje o odstawieniu leku.
- Ciąża jest przeciwwskazaniem do leczenia radiojodem. Rzadko, tylko gdy to naprawdę konieczne, lekarze decydują się na operację tarczycy.
- Nadczynność tarczycy w czasie ciąży może skutkować nadciśnieniem tętniczym, porodem przedwczesnym, a nawet niewydolnością krążenia u ciężarnej. Serce dziecka bije zbyt szybko, malec jest nadmiernie ruchliwy, a jego waga zbyt niska. Większe jest też ryzyko powstania wad wrodzonych. Po porodzie malec słabo przybiera na wadze, ma wole.
