Od kilku lat wiadomo już, że nietolerancja glutenu może mieć dwa oblicza. Jednym z nich jest celiakia, poważna choroba genetyczna, której nie da się wyleczyć i w przebiegu której dochodzi do zaniku kosmków jelita cienkiego odpowiedzialnych za wchłanianie składników odżywczych.
Druga, łagodniejsza forma nietolerancji to alergia na gluten, charakteryzujące się nieprawidłową reakcją układu odpornościowego na pokarmy z zawartością tej substancji. Typowe objawy uczulenia to m.in. pokrzywka, atopowe zapalenie skóry, objawy ze strony układu pokarmowego czy oddechowego.
Chociaż objawy celiakii i uczulenia na gluten są podobne, to jednak nie są to te same choroby.
Sprawdź koniecznie: Cierpisz na nietolerancję glutenu lub celiakię? Wypróbuj nowy program dietetyczny, który pomoże ci przestrzegać zasad diety bezglutenowej.
Spis treści:
Objawy alergii na gluten
Gluten to rodzaj białek występujących w zbożach (w pszenicy, życie, jęczmieniu, owsie). Alergia na gluten daje najczęściej objawy ze strony układu pokarmowego, ale również dolegliwości skórne. Niektóre z nich mogą wystąpić natychmiast po spożyciu produktu zawierającego gluten (nawet jego niewielkich ilości), inne po jakimś czasie – nawet w następnej dobie lub dwóch.
Reakcje natychmiastowe to zwykle pokrzywka na łokciach, kolanach i pośladkach i objawy typowe dla AZS (szorstkość skóry, świąd, zaczerwienione jakby lakierowane policzki), a także wymioty i biegunka.
Mogą zdarzyć się też wodnisty katar lub problemy z oddychaniem wywołane skurczem oskrzeli, a nawet wstrząs anafilaktyczny.
Objawy, które pojawiają się z opóźnieniem to zwykle nasilenie objawów AZS oraz biegunka. Warto wspomnieć, że symptomy mogą być różne w zależności od wieku pacjenta. U maluchów alergia na gluten objawia się zwykle problemami skórnymi, u dorosłych – problemami związanymi z układem pokarmowym.
Czym się różni alergia pokarmowa od nietolerancji pokarmowej?
Alergia na gluten jest drugą co do częstotliwości występowania alergią pokarmową, zaraz po uczuleniu na białko mleka krowiego.
Badania na alergię na gluten
Zdiagnozowanie tej dolegliwości nie jest proste. Po pierwsze nie zawsze wiadomo, że alergenem powodującym niepożądane objawy jest właśnie białko znajdujące się w zbożach – to dlatego, że objawy uczulenia mogą wystąpić nawet po kilkunastu czy kilkudziesięciu godzinach od spożycia glutenu, kiedy już trudno określić, co jadło dziecko.
Na dodatek gluten może występować nie tylko w produktach zbożowych, ale i majonezie, wędlinach i wielu produktach żywnościowych, których nie posądzamy nawet o taki skład.
Po drugie – uczulenie na gluten łatwo pomylić z celiakią – objawy są niemal identyczne, więc dopiero szczegółowe badania mogą wykluczyć chorobę i zdiagnozować uczulenie.
Aby określić definitywnie, co jest przyczyną AZS, pokrzywki czy biegunki u dziecka, konieczne jest wykonanie testów diagnostycznych. Pierwszym z nich jest wyeliminowanie z diety produktów zawierających gluten, a więc, jak wspomnieliśmy nie tylko produktów wykonanych z pszenicy, jęczmienia czy owsa. Warto również zrobić testy alergiczne, które nie zawsze są wiarygodne (są takie tylko w przypadku wyniku ujemnego).
Gdy lekarz stwierdzi alergię na gluten, będzie starał się wykluczyć celiakię, robiąc specjalistyczne badania w kierunku przeciwciał przeciwko endomyzjum mięśni gładkich (IgAEmA), przeciw gliadynie (białko pszenicy) lub przeciwko tranglutaminazie tkankowej (tTG), które są obecne w przebiegu celiakii, ale nie przy uczuleniu na gluten.
Zobacz także:
Przykładowe menu dla dziecka na diecie bezglutenowej
Jak wybierać produkty bezglutenowe?
Celiakia u dzieci, czyli nadwrażliwość na gluten
Niedawno zmieniły się zalecenia specjalistów dotyczące terminu wprowadzania do diety niemowlęcia pierwszych produktów z glutenem. Dawniej pieczywo i kaszki wolno było podawać dziecku dopiero pod koniec pierwszego roku.
Obecnie uważa się, że ryzyko alergii na gluten może zwiększać zbyt wczesne, ale i zbyt późne zaznajomienie organizmu malca z tym białkiem. Dlatego pierwszych produktów glutenowych niemowlę powinno spróbować ok. 5. miesiąca życia (dzieci karmione sztucznie) lub 6. miesiąca (karmione piersią).
Leczenie alergii na gluten
Najskuteczniejszą formą terapii, jak w przypadku większości uczuleń pokarmowych jest wyeliminowanie produktów zawierających gluten.
To oczywiście bardzo trudne, bo jak pisaliśmy, białko to znajduje się w wielu produktach żywnościowych: wędlinach i przetworach mięsnych, produktach mlecznych jak jogurt, serki topione, w sosach, majonezie, słodyczach, zupach w proszku oraz wszystkich produktach z zawartością skrobi itd.
Najlepiej klupować produkty oznaczone znakiem przekreślonego kłosa, czyli produkty bezglutenowe. Są droższe od zwykłych, ale bezpieczne dla osób z alergią na gluten. Dzięki nim malec z uczuleniem na gluten może znać smak czekolady czy wędlin, a nawet ciastek i pieczywa.
Ważne, aby kilkulatek z alergią na gluten był świadomy swojej choroby i nie jadł przypadkowych produktów czy posiłków. Dziecko uczulone na gluten powinno mieć w przedszkolu lub żłobku dietę bezglutenową, nie wolno mu również jeść słodyczy czy kanapek, którymi częstują go koledzy.
Zwykle dzieci nauczone od małego dbania o swoją dietę szybko uczą się, czego im wolno spróbować, a czego nie i są nieraz ostrożniejsze od samych opiekunów.
Chociaż samej alergii na gluten nie da się wyleczyć, to jednak w większości przypadków maluchy cierpiące na ten rodzaj uczulenia wyrastają z niego w ciągu kilku lat.
