Kiedy można mówić o wielomoczu?
Wielomocz (w terminologii medycznej określany jako poliuria) to problem, który spotkać można zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Różnice pomiędzy tymi dwoma grupami wiekowymi dotyczą przede wszystkim tego, od kiedy można rozpoznawać u nich wielomocz. W przypadku dorosłych o wielomoczu mówi się wtedy, kiedy pacjent oddaje więcej niż 2,5-3 l moczu na dobę. U dzieci z kolei to, czy ilość oddawanego przez nich moczu można uznać za zbyt dużą, zależne jest od ich wieku.
Spis treści:
Jak objawia się wielomocz u dzieci?
Cukrzyca a wielomocz u dziecka
Inne przyczyny wielomoczu u dziecka
Diagnostyka wielomoczu u dziecka
Jak objawia się wielomocz u dzieci?
U maluchów, będących w wieku przedszkolnym, problem można stwierdzać już wtedy, kiedy ilość wydalanego przez nie moczu przekracza 1 litr na dobę.
Wielomocz u dziecka w wieku szkolnym rozpoznawać można wtedy, kiedy pociecha oddaje powyżej 2 litrów moczu na dobę.
Z kolei u nastolatków zazwyczaj stosowane są kryteria rozpoznawania poliurii takie same jak u osób dorosłych.
Wspomnieć tutaj warto o tym, że ilości wydalanego przez pacjentów z wielomoczem płynu bywają naprawdę różne – zazwyczaj rzeczywiście pacjenci z tym problemem oddają około 3-4 litrów moczu na dobę, w przypadku jednak jednej z przyczyn tego zaburzenia możliwe jest nawet i to, że chory będzie wydalał aż 20 litrów moczu na dobę.
Zobacz:
Badanie moczu u dziecka - jak pobrać próbkę do badania?
Badanie moczu niemowlaka. Jak pobrać próbkę moczu od dziecka?
O czym świadczy krwiomocz u dziecka? Jakie wykonać badania?
Cukrzyca a wielomocz u dziecka
Potencjalnych powodów, przez które dziecko oddaje zbyt duże ilości moczu, jest wiele. Pierwszą możliwością, która brana jest pod uwagę, w przypadku wielomoczu u dziecka jest nadmierne spożywanie przez nie płynów (polidypsja).
Wydawałoby się, że jest to dość błahe zagadnienie, w praktyce jednak wcale tak nie jest. Otóż polidypsja miewa różne podłoże: może ona mieć uwarunkowanie psychogenne, ale i znacznie zwiększone pragnienie może być objawem cukrzycy u dziecka.
Cukrzyca bywa jedną z najczęstszych przyczyn wielomoczu u dziecka.
W przypadku tej jednostki do wielomoczu dochodzi na skutek tzw. diurezy osmotycznej. Do pewnego stężenia we krwi (sięgającego około 180 mg/dl) glukoza nie przedostaje się do moczu. Kiedy jednak zawartość tego cukru we krwi przewyższy podaną wyżej wartość, to wtedy glukoza pojawia się już w moczu.
Jej obecność w nim doprowadza do tego, że niejako woda – zgodnie z prawami fizyki – zaczyna za nią „pożądać”. Ostatecznie dochodzi do tego, że powstają zwiększone objętości moczu, które muszą być oczywiście wydalone z organizmu – u pacjenta pojawia się więc wielomocz.
Zobacz, o czym świadczy kolor moczu
Inne przyczyny wielomoczu u dziecka
Innym problemem, który może prowadzić do poliurii, jest moczówka prosta. Choroba ta związana jest z niedoborem lub nieprawidłowym działaniem hormonu zaangażowanego w regulację ilości powstającego w organizmie moczu – wazopresyny (ADH).
Wyróżnia się dwie jej postaci: moczówkę prostą ośrodkową (w której zaburzeniu ulega produkcja wazopresyny) oraz obwodową (inaczej nerkową, związaną z tym, że nerkowe receptory dla wazopresyny nie reagują właściwie na obecność prawidłowego hormonu).
Powyższe stanowią najczęstsze możliwe przyczyny wielomoczu u dziecka – innymi problemami, które również mogą do niego prowadzić, są:
- zaburzenia metaboliczne i wodno-elektrolitowe (np. hiperkalcemia czy hipokalemia),
- zaburzenia hormonalne (np. nadmiar hormonów tarczycy lub przytarczyc),
- niedoczynność przysadki mózgowej,
- zespół Conna (choroba związana z hiperaldosteronizmem, czyli nadmiarem aldosteronu w organizmie),
- choroby układu krążenia (np. zastoinowa niewydolność serca),
- tzw. zespół utraty soli,
- choroby nerek (m.in. niektóre stadia niewydolności nerek, ale i śródmiąższowe zapalenie nerek).
Odwodnienie przy wielomoczu
Podstawowym problemem, który jest związany z wielomoczem, jest oczywiście oddawanie znacznie większych niż osoby zdrowe ilości moczu. Towarzyszyć temu mogą jednak i inne zaburzenia, przede wszystkim częstomocz. Jeżeli przyczyną poliurii jest nadmierna podaż płynów, to u pacjenta raczej nie dochodzi do nadmiernej utraty wody z organizmu.
Nadmierna utrata płynów może jednak następować, kiedy za wielomoczem u dziecka stoi jakaś choroba, np. cukrzyca czy moczówka. W takich przypadkach istnieje ryzyko odwodnienia organizmu, którego przejawami mogą być m.in.: przyspieszenie czynności serca, osłabienie, suchość błon śluzowych czy wyjątkowo silne pragnienie i spadek ciśnienia tętniczego krwi.
Diagnostyka wielomoczu u dziecka
W poszukiwaniu przyczyny wielomoczu u dziecka wykonywane są zarówno proste badania laboratoryjne, jak i specjalistyczne testy.
Najpierw jednak medyk przeprowadza z rodzicami bardzo dokładną rozmowę – istotne jest chociażby uzyskanie informacji o tym, jakiego rodzaju napoje i w jakich ilościach pije dziecko. Ma to znaczenie przy wykluczaniu tego, że do poliurii doprowadza polidypsja – aby jednak całkowicie ją wykluczyć, rodzicom może zostać polecone zapisywanie rodzajów i ilości płynów wraz z porami, w których dziecko je przyjmuje.
Jakie badania należy wykonać?
W diagnostyce przyczyny wielomoczu u dziecka zlecane są rozmaite badania. Bardzo ważne jest badanie ogólne moczu – określany jest w nim m.in. jego ciężar właściwy (jeżeli jest on np. niski, to mocz jest mocno rozcieńczony – sugerować to może m.in. polidypsję, ale i moczówkę).
Sprawdzane jest także to, czy w moczu znajduje się glukoza – jej obecność przemawia za tym, że pacjent cierpi na cukrzycę. Nie tylko jednak mocz pacjenta trafia do laboratorium analitycznego – pobierana jest od niego również i krew, w której można oznaczyć m.in. stężenie w niej glukozy, ale i stężenia różnych elektrolitów (m.in. sodu, potasu czy wapnia).
Wielomocz a moczówka
Jeżeli wysunięte zostanie podejrzenie, że przyczyną wielomoczu u dziecka może być moczówka, to wtedy w diagnostyce wykorzystany może być tzw. test restrykcji wody (test odwodnieniowy). Polega on na tym, że pacjent przez jakiś czas nie przyjmuje żadnych płynów. Czas ten bywa różny, zwykle wynosi on kilka godzin (im starsze dziecko, tym okres restrykcji płynów trwa dłużej). W jego trakcie systematycznie dokonywane są pomiary masy ciała pacjenta, a także wielokrotnie badany jest jego mocz.
Oceniany jest jego ciężar właściwy, a także osmolalność. W przypadku, kiedy mocz u pacjenta ma coraz większy ciężar właściwy (staje się zagęszczony), a jego osmolalność jest prawidłowa, to pacjent najprawdopodobniej zmaga się z psychogenną polidypsją. Kiedy zaś mimo narastającego odwodnienia mocz pacjenta wciąż jest bardzo rozcieńczony, a jego osmolalność niska, to wtedy z dużym prawdopodobieństwem cierpi on na moczówkę prostą.
Wynik testu odwodnieniowego, sugerujący moczówkę, stanowi wskazanie do poszerzenia diagnostyki o kolejny test – test wazopresynowy. Istnieje bowiem konieczność ustalenia, czy pacjent cierpi na jej postać centralną (tą, gdzie brakuje hormonu) czy nerkową (czyli tą, gdzie hormon – obecny w organizmie w prawidłowej ilości – nie może wywierać swojego działania na nerki).
Jeżeli po podaniu wazopresyny mocz u pacjenta staje się zagęszczony, to przemawia to za moczówką prostą ośrodkową – w takiej sytuacji konieczne jest wykonanie badań obrazowych głowy (np. rezonansu magnetycznego), ponieważ przyczyną schorzenia mogą być różne zmiany obecne w ośrodkowym układzie nerwowym.
W sytuacji zaś, kiedy po zastosowaniu hormonu u pacjenta mocz wciąż jest rozcieńczony, możliwe jest postawienie rozpoznania moczówki prostej nerkowej.
Leczenie wielomoczu u dziecka
Sam wielomocz nie jest chorobą, a objawem jakiegoś schorzenia, w związku leczyć należy odpowiedzialną za jego wystąpienie chorobę. To właśnie dlatego aż tak istotne znaczenie ma właściwie przeprowadzona diagnostyka.
Wielomocz u dziecka, który jest spowodowany przez cukrzycę, może ustępować wtedy, kiedy uzyskana zostanie normalizacja stężenia glukozy we krwi.
W przypadku moczówki prostej centralnej normalizację ilości oddawanego przez chorego moczu można uzyskać uzupełniając istniejące w organizmie niedobory wazopresyny – w tym celu pacjentom podawany jest długo działający analog wazopresyny, którym jest desmopresyna.
W przypadku zaś moczówki psychogennej konieczne jest ograniczanie dziecku ilości napojów, które spożywa, ale i poszukiwanie przyczyny zaistniałych zaburzeń – w celu ich wykrycia, ale i następnie rozwiązania, niezbędne może być udanie się z małym pacjentem do psychologa. Dobre efekty w tym przypadku przynosi terapia poznawczo-behawioralna.
