Spis treści
- Dysleksja rozwojowa: przyczyny
- Dysleksja rozwojowa: rodzaje
- Dysleksja rozwojowa: objawy
- Dysleksja rozwojowa: diagnoza
- Dysleksja rozwojowa: terapia
Termin "dysleksja rozwojowa" określa zespół specyficznych zaburzeń w nauce czytania, pisania i liczenia, które występują niezależnie od zdolności intelektualnych dziecka od początku nauki czytania i pisania.
Dysleksja rozwojowa: przyczyny
Specjaliści są zgodni co do tego, że na pojawienie się dysleksji ma wpływ wiele czynników (polietiologia). Zwykle dzieli się je na dwie grupy:
- Genetyczne - przyjmuje się, że dziedziczone są dyskretne zmiany w centralnym układzie nerwowym, które warunkują zaburzenia funkcjonalne, leżące u podstaw trudności w czytaniu i pisaniu. Zakłada się, że dziedziczne uwarunkowania dotyczą 20-30 procent dzieci dyslektycznych.
- Mikrouszkodzenia lub niedokształcenie układu nerwowego i okolic mózgu odpowidających za czynności czytania i pisania z okresu ciąży, porodu i pierwszych miesięcy życia.
Czynniki te powodują, że rozwój psychomotoryczny dziecka jest nieharmonijny, niektóre funkcje rozwijają się dobrze lub ponadprzeciętnie, inne zaś z wyjątkowym opóźnieniem. Należy podkreślić, że zaniedbania środowiskowe i dydaktyczne pogłębia zaburzenia i trudności dziecka, dlatego tak ważne jest wczesne zdiagnozowanie problemu.
Dysleksja rozwojowa: rodzaje
Dysleksja rozwojowa może przyjmować różne postaci, stąd specjaliści wyróżniają następujące jej rodzaje:
- dysleksja - trudności w czytaniu
- dysortografia - trudności w opanowaniu poprawnej pisowni
- dysgrafia - trudności w opanowaniu czytelnego pisania
- dyskalkulia - trudności w uczeniu się matematyki
U jednego dziecka mogą zostać zdiagnozowane wszystkie rodzaje dysleksji rozwojowej, najczęściej zdarza się występowanie dysleksji wraz z dysortografią.
Dysleksja rozwojowa: objawy
Objawy dysleksji rozwojowej zależą od wieku dziecka, pierwsze symptomy, wskazujące na to, że dziecko może mieć kłopoty dyslektyczne, można zaobserwować już w wieku niemowlęcym. Są to:
- opóźnienie rozwoju mowy (później niż u innych pojawiają się pierwsze słowa, zdania proste i złożone)
- opóźnienie rozwoju ruchowego (mała zręczność manualna, nieporadność w samoobsłudze, brak samodzielnych prób rysowania).
W wieku przedszkolnym specjaliści wskazują na następujące objawy ryzyka pojawienia się dysleksji:
- opóźniony rozwój ruchowy, trudności z utrzymywaniem równowagi, koordynacją ruchów, niechęć do zabaw ruchowych
- mała sprawność ruchowa rąk podczas czynności samoobsługowych (zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł), rysowania (rysunki na słabym poziomie, niechęć do rysowania, złe trzymanie przyboru pisarskiego, rysując naciska go zbyt słabo lub zbyt mocno)
- opóźniony rozwój mowy, trudności z wypowiadaniem złożonych słów, zapamiętywaniem nazw lub szeregów nazw np. pór roku, posiłków
- opóźniony rozwój lateralizacji ( oburęczność)
- zaburzenia rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej (trudności w składaniu pociętych obrazków, puzzli, układanek).
U dziecka 6-7 letniego na dysleksję rozwojową mogą wskazywać:
- trudności z wymową (przekręcanie słów), wadliwa wymowa, błędy gramatyczne
- trudności z zapamiętywaniem wierszyków i piosenek
- trudności z odróżnianiem podobnych głosek, z wydzielaniem sylab i głosek ze słów oraz łączeniem ich w słowa ( analizą i syntezą sylabową i głoskową)
- niechęć do rysowania, trudności z odtwarzaniem figur i wzorów
- trudności z układaniem obrazków z elementów według wzoru
- oburęczność, mylenie prawej i lewej ręki, nogi itp.
- trudności w nauce czytania.
U dzieci w klasach I-III klasa niepokój powinny budzić:
- utrzymywanie się powyższych objawów zaburzeń i trudności w uczeniu się
- trudności z zapamiętywaniem nazw, nazwisk, szeregów nazw ( dni tygodnia, miesięcy), tabliczki mnożenia, dat, zapisywania liczb wielocyfrowych
- mylenie liter podobnych pod względem kształtu (p-b-d-g, m-n, l-ł-t,m-w)
- mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym dźwiękowo (d-t, g-k,z-s)
- opuszczanie, dodawanie, przestawianie liter, sylab oraz rozdzielanie wyrazów
- trudności z pisownią zmiękczeń, głosek nosowych
- brzydkie pismo i rysunek.
U dzieci dziesięcioletnich i starszych na dysleksję mogą wskazywać:
- wolne tempo czytania i wyraźna niechęć do czytania,
- nieprawidłowa pisownia, w której dominują błędy ortograficzne
- trudności w przedmiotach szkolnych wymagających dobrej percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy oraz dobrej percepcji wzrokowej, przestrzennej i pamięci wzrokowej
- trudności z zapamiętywaniem (np. wierszy, dat, liczb wielocyfrowych).
Dysleksja rozwojowa: diagnoza
Dziecko, u którego podejrzewa się dysleksję, powinno trafić w ręce specjalistów - psychologa, pedagoga i logopedy. Poza tym powinno zostać przebadane przez lekarzy: foniatrę (by sprawdzić narządy mowy i słuchu), okulistę (by sprawdzić wzrok dziecka) oraz psychiatrę dziecięcego (m. in, by sprawdzić poziom stresu szkolnego). W trakcie diagnozowania specjaliści szczegółowo oceniają poziom czytania i pisania, poziom rozwoju umysłowego, funkcje uczestniczące w czynności czytania i pisania: językowe, percepcyjno-motoryczne i ich integrację.
Dysleksja rozwojowa: terapia
Dzieci z dysleksją rozwojową powinny korzystać z terapii pedagogicznej, która ma charakter korekcyjno-kompensacyjny. Jej celem jest usprawnianie zaburzonych funkcji i wspomaganie funkcji dobrze rozwijających się. W Polsce istnieje pięciostopniowy system pomocy terapeutycznej dla dzieci z dysleksją. Pierwszy poziom obejmuje pomoc rodziców pod kierunkiem nauczyciela, który może zapewnić dyslektycznemu dziecku indywidualny program wymagań oraz dodatkowe ćwiczenia korekcyjno-kompensacyjne, wykonywane w szkole i w domu, pod opieką rodziców, z którymi pozostaje w ścisłej współpracy. Drugi poziom - zespół korekcyjno-kompensacyjny w szkole, prowadzony przez terapeutę pedagogicznego, który proponuje się w przypadku bardziej nasilonych trudności. Trzeci poziom to terapia indywidualna prowadzona w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. Czwarty poziom to specjalne klasy i szkoły terapeutyczne dla uczniów dyslektycznych. Piąty poziom to stacjonarne oddziały terapeutyczne, dzieci przebywają w nich w okresie od kilku miesięcy do roku (weekendy dzieci spędzają w domu). Należy podkreślić, że dla terapii dziecka dyslektycznego równie ważna jak praca z nauczycielem i terapeutą jest praca z rodzicami w domu.
