Spis treści
- Przyczyny kłębuszkowego zapalenia nerek
- Objawy kłębuszkowych zapaleń nerek
- Kłębuszkowe zapalenia nerek: rodzaje
- Diagnostyka kłębuszkowego zapalenia nerek
- Jak przebiega leczenie kłębuszkowego zapalenia nerek?
- Czy kłębuszkowemu zapaleniu nerek można zapobiegać?
Podstawową strukturą budującą nerki są nefrony. W ich skład wchodzi kilka różnych elementów, wśród których wymienia się m.in. kłębuszki nerkowe. To właśnie w tych strukturach dochodzi do pierwotnego filtrowania krwi, wskutek czego powstaje tzw. mocz pierwotny. Jego ilości są wyjątkowo duże – moczu pierwotnego powstaje w ciągu doby nawet prawie 200 litrów – taka liczba zapewne wyjątkowo dobrze obrazuje to, jak wielką pracę wykonują kłębuszki nerkowe.
Kłębuszki nerkowe objęte mogą być różnymi schorzeniami. Jednym z najistotniejszych problemów dotyczących tych struktur nefronu są kłębuszkowe zapalenia nerek (KZN). Schorzenia te mogą występować zarówno w formie ostrej i przemijającej, jak i mogą one przybierać postać przewlekłą i doprowadzać nawet do niewydolności nerek. Kłębuszkowe zapalenia nerek występować mogą u pacjentów będących w dowolnym wieku, co związane jest m.in. z tym, jakie zaburzenia mogą do tych chorób doprowadzać.
Przyczyny kłębuszkowego zapalenia nerek
Podstawowym zjawiskiem związanym z patogenezą kłębuszkowych zapaleń nerek są zaburzenia czynności układu odpornościowego. Do schorzeń tych dochodzi wtedy, kiedy białe krwinki zaczynają atakować struktury prawidłowych kłębuszków nerkowych. Wyróżnia się dwie zasadnicze postacie KZN: pierwszą z nich jest pierwotne KZN, w którym proces chorobowy dotyczy wyłącznie nerek. W innej odmianie tych schorzeń – we wtórnych KZN – do zajęcia nerek dochodzi w związku z istnieniem u pacjenta jeszcze jakiegoś innego schorzenia. Przyczyną kłębuszkowych zapaleń nerek w takich przypadkach mogą być:
- toczeń rumieniowaty układowy,
- nowotwory (np. białaczka),
- choroby zakaźne (np. WZW, czyli wirusowe zapalenie wątroby).
Dlaczego jednak układ odpornościowy zaczyna atakować prawidłowe struktury nefronów pacjentów? Otóż dochodzi do tego na skutek pobudzenia jego czynności przez wspomniane wyżej procesy, oprócz tego nierzadka jest sytuacja, w której wystąpienie kłębuszkowego zapalenia nerek poprzedzone jest pojawianiem się u pacjenta jakiejś zupełnie innej choroby – szczególnie dotyczy to infekcji paciorkowych gardła.
Objawy kłębuszkowych zapaleń nerek
Kłębuszkowe zapalenie nerek przebiegać może wyjątkowo różnorodnie – przyczyną takiej sytuacji jest to chociażby to, że wyróżnia się kilka odmiennych rodzajów tych schorzeń. Podział KZN jest na tyle skomplikowany, że konieczność jego przyswojenia nastręcza trudności nawet niejednemu adeptowi medycyny. Ogólnie można jednak powiedzieć, że z kłębuszkowymi zapaleniami nerek powiązane są dwa zjawiska: zespół nerczycowy oraz zespół nefrytyczny.
W przebiegu zespołu nerczycowego pojawiają się znaczny białkomocz (przekraczający 3,5 g/dobę), obrzęki, a także obniżenie stężenia białek w surowicy z jednoczesnym wzrostem ilości lipidów w tym płynie.
Zespół nefrytyczny jest z kolei problemem, w którym również dochodzi do utraty białka z moczem (jest ona jednak mniejszego stopnia niż w przypadku zespołu nerczycowego) i do obrzęków, a oprócz tego u chorych pojawiają się nadciśnienie tętnicze i krwiomocz.
Kłębuszkowe zapalenie nerek może przebiegać jednak i bezobjawowo – pacjent może nie odczuwać żadnych dolegliwości, a jedyne odchylenia związane z chorobą mogą być wykrywane w badaniu jego moczu. Dokładny przebieg KZN uzależniony jest od tego, jaki rodzaj tej choroby występuje u danego pacjenta.
Kłębuszkowe zapalenia nerek: rodzaje
Klasyfikacje dotyczące kłębuszkowych zapaleń nerek różnią się od siebie pewnymi szczegółami, najczęściej w grupie tych schorzeń wyróżniane są:
1. Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek
Postać KZN związana przede wszystkim z paciorkowcowymi infekcjami gardła. Nawet u ponad połowy pacjentów ostre KZN może przebiegać całkowicie bezobjawowo, jeżeli jednak chorzy doświadczają jakichś objawów, to zazwyczaj są nimi objawy zespołu nefrytycznego. Pozytywną informacją jest to, że ostre kłębuszkowe zapalenie nerek może ustępować w ciągu zaledwie kilku dni, i to nawet całkowicie samoistnie.
2. Ogniskowe segmentalne stwardnienie kłębuszków nerkowych
W tym typie KZN charakterystycznym problemem jest zespół nerczycowy. Jednostka ta – odwrotnie niż ostre KZN – nie ma tendencji do samoistnego ustępowania, co więcej, rokowania pacjentów z ogniskowym segmentalnym stwardnieniem kłębuszków nerkowych są złe. Wynika to z tego, że po kilku latach choroby – nawet przy wdrożeniu u pacjentów leczenia – u nawet połowy chorych z tym typem KZN rozwijać się może niewydolność nerek.
3. Nefropatia IgA
Jest to stosunkowo łagodna postać KZN, której objawy pojawiają się zazwyczaj w związku z wystąpieniem u pacjenta infekcji górnych dróg oddechowych. W przypadku nefropatii IgA charakterystycznym objawem są epizody przemijającego krwiomoczu.
4. Gwałtownie postępujące kłębuszkowe zapalenie nerek
Jak wskazuje sama nazwa, ten rodzaj KZN związany jest z wyjątkowo szybko postępującymi zaburzeniami czynności nerek. Charakterystyczne jest tutaj występowanie zespołu nefrytycznego. Gwałtownie postępujące kłębuszkowe zapalenie nerek jest groźne przede wszystkim z tego powodu, że bez leczenia choroba ta – nawet dość szybko – może doprowadzić do śmierci pacjenta.
5. Błoniaste kłębuszkowe zapalenie nerek
Ta postać KZN jest szczególnie związana z istnieniem u pacjenta innych schorzeń, takich jak np. nowotwór płuc, wirusowe zapalenie wątroby czy toczeń. W jej przebiegu pojawiać się może zarówno zespół nerczycowy, jak i zespół nefrytyczny. Bloniaste kłębuszkowe zapalenie nerek może przebiegać w postaci remisji i nawrotów, niestety jednak u nawet połowy chorych ostatecznie rozwija się niewydolność nerek.
6. Submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek
Typ KZN, w którym charakterystyczny jest wysokiego stopnia białkomocz, oprócz niego pojawiać się mogą inne wykładniki zespołu nerczycowego. Inną cechą typową dla submikroskopowego kłębuszkowego zapalenia nerek jest to, że może on ustępować samoistnie, problemem jest tutaj jednak to, że ten rodzaj KZN ma tendencję do częstych nawrotów.
Diagnostyka kłębuszkowego zapalenia nerek
Ostateczne rozpoznanie kłębuszkowego zapalenia nerek postawić można na drodze wykonania biopsji nerki z następczą analizą mikroskopową pobranego materiału. Biopsję nerek wykonuje się jednak tylko u tych pacjentów, u których od wyniku badania może być uzależnione postępowanie terapeutyczne.
W rzeczywistości diagnostyka KZN opiera się na stwierdzeniu istnienia u pacjenta związanych z tą chorobą objawów, a także na wykryciu typowych odchyleń w różnych badaniach. Chorym wykonywane są przede wszystkim badania moczu (w których oceniane jest m.in. wydalanie białka z moczem, obecność ewentualnych erytrocytów czy białych krwinek), a także badania krwi (w których oznaczana jest m.in. kreatynina, na podstawie której można wnioskować o czynności nerek). Oprócz wymienionych, w diagnostyce kłębuszkowych zapaleń nerek wykorzystanie znajduje również badanie USG nerek.
Po przeprowadzeniu powyżej wspomnianych badań, rozpoznanie kłębuszkowego zapalenia nerek można tak naprawdę postawić tylko z większą lub mniejszą pewnością – wystarczające jest to jednak zazwyczaj do tego, aby móc wdrożyć pacjentom niezbędną im terapię.
Jak przebiega leczenie kłębuszkowego zapalenia nerek?
U różnych chorych na kłębuszkowe zapalenie nerek wdrażane są odmienne formy leczenia – uzależnione jest to od rodzaju KZN. Podstawowe znaczenie w leczeniu kłębuszkowych zapaleń nerek ma farmakoterapia: pacjentom podawane są różne preparaty, mogą nimi być bowiem zarówno antybiotyki, jak i glikokortykosteroidy czy leki immunosupresyjne (jak np. cyklofosfamid). Oprócz tego pacjentom podawane mogą być leki obniżające ciśnienie tętnicze (jego wysokie wartości są nierzadko spotykane w przebiegu KZN), które jednocześnie mają działanie nefroprotekcyjne – mowa tutaj o preparatach z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACE-I) czy o sartanach.
W postępowaniu u chorych na kłębuszkowe zapalenie nerek (w przypadku wtórnych postaci tego schorzenia) istotne jest również leczenie schorzenia, które doprowadziło do tego stanu. Tak bywa chociażby w przypadku nowotworów czy infekcji, gdzie właściwa terapia takich jednostek może doprowadzić do ustabilizowania czynności nerek.
W sytuacji, gdy u pacjentów dojdzie do niewydolności nerek, konieczne może się zaś okazać wykonywanie u nich dializ.
Czy kłębuszkowemu zapaleniu nerek można zapobiegać?
Zasadniczo nie istnieją metody postępowania, dzięki którym możliwe byłoby zapobieganie pojawianiu się kłębuszkowych zapaleń nerek. Z tego właśnie względu w przypadku tych schorzeń najistotniejsze jest to, aby ich leczenie było wdrażane jak najszybciej – opóźnione rozpoczęcie terapii nierzadko pogarsza rokowania chorych i zwiększa ryzyko tego, że dojdzie u nich do niewydolności nerek.
W związku z powyższym, zauważenie, że mocz zmienił barwę na czerwonawą czy też wystąpienie bólu w okolicy lędźwiowej pleców, powinny stanowić motywację do szybkiego odwiedzenia lekarza – wykonanie nawet nieskomplikowanych badań może doprowadzić do rozpoznania u pacjenta kłębuszkowego zapalenia nerek, dzięki czemu możliwe będzie wczesne rozpoczęcie u chorego tak potrzebnego mu leczenia.
