Spis treści
- Co to są pneumokoki?
- Kiedy pneumokoki są groźne dla dziecka?
- Jak atakują pneumokoki?
- Kto jest narażony na zakażenie pneumokokami?
- Dlaczego szczepionka na pneumokoki ma sens?
- Od stycznia 2017 r szczepionki na pneumokoki są obowiązkowe i darmowe
- Kiedy się podaje szczepionkę na pneumokoki?
- Jaka jest cena szczepionki na pneumokoki?
- Szczepiąc dziecko, pomagasz także jego dziadkom
- Jakie są rodzaje szczepionek przeciw pneumokokom?
- WIDEO: Pediatra Alicja Karney z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie o szczepieniu przeciwko pneumokokom i meningokokom
Co to są pneumokoki?
Pneumokoki, po łacinie Streptococcus pneumoniae, to bakterie określane też mianem dwoinek albo diplokoków – ze względu na kształt przypominający płomień świecy. Występują powszechnie, w tej chwili naukowcom znanych jest około 90 typów tej bakterii. Specjaliści obliczyli, że nosicielami pneumokoków jest siedmioro na dziesięcioro przedszkolaków. U zdrowego dziecka bytują one w nosie i gardle. Są odpowiedzialne za wiele schorzeń – zwykle takich, które nie wymagają leczenia w szpitalu, np. zapalenie ucha u dziecka, zapalenie zatok przynosowych czy zapalenie spojówek. Ale mało który rodzic wie, że pneumokoki wywołują także dużo poważniejsze choroby bakteryjne: zapalenie wyrostka robaczkowego u dziecka, stawów, kości, wsierdzia, ostre zapalenie płuc, opon mózgowo-rdzeniowych, zakażenie krwi (inaczej bakteriemia) i najgroźniejsze, uogólnione zakażenie krwi – posocznicę, zwaną również sepsą.
Czytaj: Udar mózgu u dziecka - czy u dzieci ta choroba w ogóle występuje?
Kiedy pneumokoki są groźne dla dziecka?
By pneumokoki zrobiły się naprawdę groźne, organizm dziecka musi być osłabiony, na przykład uprzednią, długą walką z inną infekcją u dziecka. Dlatego też o tych bakteriach robi się głośno zazwycza wiosną i jesienią, kiedy przypada szczyt zachorowań na grypę. Bo mimo że same jej nie wywołują, to jednak, gdy organizm jest zajęty walką z wirusem grypy, bytujące w gardle pneumokoki, wykorzystując to, zaczynają atakować i powodują wtórne zakażenia bakteryjne.
Jak atakują pneumokoki?
Znany jest już mechanizm ataków pneumokoków – wirusy grypy blokują receptory TLR układu odpornościowego, przez co bakterie pneumokokowe mogą mnożyć się bez większych przeszkód. To dlatego u dzieci, zwłaszcza tych poniżej 6. roku życia, po grypie czasem zdarzają się powikłania, wywoływane przez pneumokoki, np. ciężkie zapalenia płuc, ropniak opłucnej czy ropne zapalenia zatok, będące częstą przyczyną hospitalizacji. Jeśli zaś pneumokokom uda się pokonać barierę, jaką stanowi dla nich błona śluzowa, i przedostaną się do krwi, może dojść nawet do sepsy, czyli ciężkiego zakażenia całego organizmu, które zawsze kończy się pobytem w szpitalu.
Kto jest narażony na zakażenie pneumokokami?
Choć zachorować może każde dziecko, to jednak lekarze wyodrębnili grupę najbardziej narażonych na zakażenie pneumokokami. Kto do niej należy?
- Maluchy, które nie skończyły dwóch lat, bo ich układ odpornościowy jest jeszcze niedojrzały.
- Dzieci chodzące do żłobków i przedszkoli, bo duże skupiska równolatków sprzyjają przenoszeniu się pneumokoków na kolejnych nosicieli.
- Niemowlęta mające starsze rodzeństwo, zwłaszcza chodzące do przedszkola.
- Dzieci często leczone antybiotykami – w grupie dzieci, które w ciągu ostatnich trzech miesięcy co najmniej raz były leczone antybiotykiem, ryzyko zakażeń pneumokokowych jest trzy razy większe niż u pozostałych, bo antybiotykoterapia sprzyja uodparnianiu się pneumokoków na antybiotyki, którymi leczone są zakażenia pneumokokowe.
- Dzieci narażone na bierne palenie, które osłabia mechanizmy obronne śluzówki dróg oddechowych, przez co niedostatecznie chroni ona organizm przed wniknięciem bakterii.
- Maluchy, które często chorują – infekcje dróg oddechowych, podobnie jak bierne palenie, osłabiają błonę śluzową, uszkadzając jej nabłonek.
- Dzieci przewlekle chore na choroby dolnych dróg oddechowych, nerek, serca i układu krążenia; chore na cukrzycę, po przeszczepach lub leczeniu nowotworów, zakażone wirusem HIV lub z niedoborami odporności (pierwotnymi lub wrodzonymi), mające anemię sierpowato-krwinkową.
Dlaczego szczepionka na pneumokoki ma sens?
To, że dziecko przebywa głównie w domu, nie oznacza jeszcze, że jest stuprocentowo bezpieczne – pneumokokami może zarazić się wszędzie, nawet podczas spaceru, bo bakteria ta przenosi się drogą kropelkową. Dlatego warto chronić maluszka zawczasu.
Obecnie specjaliści uważają, że najskuteczniejszą metodą ochrony są szczepienia, ponieważ bakterie te uodporniły się na wiele antybiotyków, którymi wcześniej skutecznie leczono zakażenia pneumokokowe. Szczepionka przeciw pneumokokom jest darmowa i obowiązkowa dla wszystkich dzieci urodzonych od 1 stycznia 2017 roku.
Ze względu na dużą liczbę szczepów otoczkowych, które mogą powodować zakażenia, szczepionki przeciwko pneumokokom są tzw. szczepionkami poliwalentnymi, czyli zawierają wielocukry wybranych szczepów najczęściej powodujących zakażenia.
Od stycznia 2017 r szczepionki na pneumokoki są obowiązkowe i darmowe
Od stycznia 2017 r. obowiązkiem szczepienia przeciwko pneumokokom objęte są wszystkie nowo narodzone dzieci. Oznacza to, że szczepienie w całości finansowane jest przez budżet państwa. Dzieci poddane obowiązkowym szczepieniom otrzymają szczepionkę Synflorix PCV10, chroniącą przed dziesięcioma serotypami pneumokoków. Ministerstwo kupiło także szczepionkę Prevenar PCV13, chroniącą przed dodatkowymi trzema serotypami, którą jednak będą mogły otrzymać za darmo tylko maluszki z obniżoną odpornością (jeśli taka będzie decyzja lekarza). Rodzice zdrowych dzieci mogą oczywiście dopełnić obowiązku szczepienia także szczepionką PCV13 – ta jednak nie jest refundowana przez państwo. Warto przemyśleć tę decyzję i porozmawiać o niej z pediatrą.
Kiedy się podaje szczepionkę na pneumokoki?
Liczba dawek i schemat szczepienia zależy od szczepionki. W przypadku szczepionki bezpłatnej pierwszą jej dawkę dziecko powinnno otrzymać w 2. miesiącu życia, drugą – w 4. miesiącu życia, a trzecią – w 13. miesiącu.
Sprawdź Aktualny kalendarz szczepień obowiązkowych
Jaka jest cena szczepionki na pneumokoki?
Choć szczepionka na pneumokiki jest obowiązkowa i finansowana przez państwo, w wielu przychodniach rodzice mogą jednak zapłacić za szczepienie i wybrać szczepionkę Prevenar 13, chroniącą przed większą ilością serotypów. Liczba jej dawek zależy wówczas od wieku dziecka. W przypadku maluchów od 6 tygodnia do 6 miesiąca życia, są to trzy dawki + dawka uzupełniająca (odstęp pomiędzy 1, 2 i 3 dawką powinien wynosić co najmniej miesiąc, a czwartą dawkę podaje się między 11., a 15. miesiącem życia).
Cena szczepionki na pneumokoki - jednej dawki to ok. 250 zł. Receptę na szczepionkę musi wystawić lekarz.
Szczepiąc dziecko, pomagasz także jego dziadkom
O tym, jak ważne jest budowanie odporności populacyjnej, przekonuje znany już na całym świecie przykład Kielc. To miasto już 11 lat temu zapewniło każdemu noworodkowi bezpłatne szczepienie przeciwko pneumokokom. Początkowo dzieciom fundowano szczepionkę 7-walentną, chroniącą przed siedmioma szczepami (serotypami) pneumokoków, a następnie najnowocześniejszy obecnie preparat 13-walentny.
Efekt był nadzwyczajny – przede wszystkim niemal do zera spadła liczba zachorowań na zapalenie płuc wśród małych dzieci. Lekarze odnotowali też o jedną trzecią mniej przypadków zapalenia płuc u seniorów, którzy przecież nie byli szczepieni. Na tym właśnie polega odporność populacyjna, która – dzięki obowiązkowym szczepieniom – ma być zbudowana w całej Polsce.
Jakie są rodzaje szczepionek przeciw pneumokokom?
- Polisacharydowe – zalecane osobom powyżej 65. roku życia oraz dzieciom powyżej 2. roku życia i osobom z grup zwiększonego ryzyka, niezalecane dla dzieci poniżej 2. roku życia. Cena jednej dawki wynosi 50–80 zł.
- Skoniugowane – zalecane dla dzieci już od 2. miesiąca życia. W ich składzie jest specjalne białko, dzięki któremu układ odpornościowy wytwarza pamięć immunologiczną. Dziecko, które dostanie wszystkie dawki szczepionki, uzyskuje trwałą odporność.
W tej chwili w Polsce dostępne są 3 rodzaje szczepionek skoniugowanych:
- 7-walentna – chroni przed 7 serotypami (odmianami) pneumokoków, może być stosowana u dzieci od 6. tygodnia do 5. roku życia
- 10-walentna – chroni przed 10 odmianami pneumokoków, może być podawana od 6. tygodnia do 2. roku życia
- 13-walentna – zawiera siedem serotypów szczepionki 7-walentnej oraz sześć dodatkowych serotypów, odpowiedzialnych za najczęstsze choroby pneumokokowe, może być stosowana u dzieci od 6. tygodnia do 5. roku życia. Warto wiedzieć, że liczba podanych dawek zależy od wieku, w którym zaczynane jest szczepienie. Maluszkom szczepionym w okresie od 6. tygodnia do 6. miesiąca życia podawane są trzy dawki szczepionki plus jedna przypominająca, zaś dzieciom, które skończyły rok, podaje się zwykle dwie dawki. Cena jednej dawki: od 250 do 350 zł.
WIDEO: Pediatra Alicja Karney z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie o szczepieniu przeciwko pneumokokom i meningokokom
Przeciw pneumokokom szczepione są niemowlęta, które ukończyły drugi miesiąc życia. Lekarz ma obowiązek przybliżyć rodzicom dostępne na rynku szczepionki, poinformować o korzyściach zaszczepienia daną szczepionką, a także opowiedzieć o możliwościach wystąpienia odczynów poszczepiennych.
Przychodząc na szczepienie od razu z dwójką dzieci – na przykład niemowlakiem i przedszkolakiem – warto pamiętać, że każde z nich zostanie zaszczepione inną szczepionką, różna też może być liczba zalecanych dawek, a pomiędzy podaniem kolejnej dawki konieczne będzie zachowanie odstępów – jak długich, to zależy od szczepionki i tego, która jej dawka została już podana. Dlatego warto poprosić lekarza o dokładny schemat szczepienia dla każdego z dzieci.
miesięcznik "M jak mama"
