"Nie" z przymiotnikami – zasady pisowni i ćwiczenia

2023-04-24 14:07

Jak piszemy "nie" z przymiotnikami – razem czy osobno, łącznie czy rozdzielnie? Oto zasady ortograficzne oraz ćwiczenia na pisownię nie z przymiotnikami, które pomogą utrwalić wiedzę i nie pomylić tych zasad pisowni z tym jak pisze się "nie" z czasownikami lub przysłówkami.

nie z przymiotnikami

i

Autor: Getty images

Spis treści:

  1. Nie z przymiotnikami – razem czy osobno? Zasady i wyjątki
  2. Nie z przymiotnikami odczasownikowymi i innymi
  3. Nie z przymiotnikami – ćwiczenia

Nie z przymiotnikami – razem czy osobno? Zasady i wyjątki

Zasady ortografii są tu jasne – nie z przymiotnikami w stopniu równym piszemy łącznie (np. nieładny, niedrogi, niemały), a z przymiotnikami w stopniu wyższym (nie ładniejszy, nie droższy, nie mniejszy) lub najwyższym (nie najładniejszy, nie najdroższy, nie najmniejszy) rozdzielnie.

Istnieje jednak wyjątek od zasad pisowni nie z przymiotnikami, związany z wyrażaniem przeciwstawień, których elementem staje się przymiotnik w stopniu równym – wówczas stosujemy pisownię rozdzielną (np. nie mały, a wręcz mikroskopijny; nie żółty, ale pomarańczowy; nie plastikowy, a drewniany).

M jak mama: Mapa myśli - doskonała pomoc w nauce

Nie z przymiotnikami odczasownikowymi i innymi

Ponieważ od ogromnej większości przymiotników w języku polskim nie da się utworzyć stopnia wyższego ani najwyższego (np. metalowy; psi; polski; zielonkawy; dostateczny; poranny; nizinny), przymiotniki z partykułą nie piszemy na ogół łącznie.

Prześledźmy przykłady przymiotników różnego rodzaju:

  • Przymiotniki odrzeczownikowe (a więc tworzone od rzeczowników) – np. niemetalowy, niesportowy. 
  • Przymiotniki odprzymiotnikowe (tworzone od innych przymiotników) – np. niemaluteńki, nieczyściuteńki. 
  • Przymiotniki odczasownikowe – np. nieznany, niepowtarzalny.
  • Przymiotniki odprzysłówkowe – np. niedzisiejszy, niedostateczny.
  • Przymiotniki tworzone od skrótowców – np. niepisowski, niepezetpeerowski.
  • Przymiotniki tworzone od wyrażeń przyimkowych – np. nienaprzemienny, niepodgórski. 
  • Przymiotniki złożone – np. nieprawdomówny, nieosiemnastoletni, nieprawostronny, nienoworoczny.

Czytaj: Jak pomóc dziecku z dysleksją?

Rzeczownik: co to za część mowy i na jakie odpowiada pytania?

Przysłówek: pytania, stopniowanie, ćwiczenia

Liczebnik: rodzaje, odmiana, ćwiczenia

Dobrze wiedzieć

Warto dodać, że na mocy decyzji Rady Języka Polskiego z 1997 roku analogiczne zasady pisowni dotyczą imiesłowów przymiotnikowych, które nie tylko uczniom potrafią się mylić z przymiotnikami. Np. niepalący, niemalowany, nieopisany, nieoceniony, niedostarczony, nieleżący – chyba że w przeciwstawieniu (nie leżący, a stojący) albo w konstrukcjach z ani lub z ni (ani nie leżący, ani nie siedzący; ani nie czytający, ani nie piszący).

Nie z przymiotnikami – ćwiczenia

Aby utrwalić sobie zasady pisowni nie z przymiotnikami, warto wykonać ćwiczenia. Najlepiej napisać dyktando:

Janek wstał niewczesnym rankiem w nie najlepszym humorze. Niebo za oknem było nie błękitne, a szare. Nieśpieszne słońce nie chciało wyjść zza nielekkich chmur. Nieładny dzień w środku tygodnia to nie najprzyjemniejsza sprawa, a co dopiero sobota! Na szczęście niezawodna pamięć pośpieszyła Jankowi z nieocenioną pomocą. Jego niezwykła siostra obiecała przecież właśnie w sobotę zabrać go do kina na nie byle jaki, wręcz nieprzeciętny film!

Czytaj: Nie z czasownikami - jak prawidłowo piszemy nie z czasownikami

Nie z przysłówkami - zasady pisowni i przykłady

Ekstremalne dyktando dla orłów. Zdobędziesz chociaż połowę?

Pytanie 1 z 10
Wskaż poprawną pisownię: