Karmienie piersią zalecane jest przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), aż do ukończenia przez dziecko 6 miesiąca życia. Podkreśla także, aby maluch był karmiony piersią do 2 roku życia i dłużej, także po rozszerzeniu diety. Warto pamiętać, że chociaż istnieje wiele korzyści z karmienia piersią dziecka i wpływa ono korzystnie na zdrowie, to każda mama ma wybór i może zdecydować, czy chce karmić piersią, w jaki sposób, jak długo bądź czy będzie podawała maluchowi mleko modyfikowane.
Spis treści
- Czemu warto karmić piersią?
- Podstawy dotyczące karmienia piersią
- Jak często karmić malucha i czy robić to z jednej, czy z obu piersi?
- W jakiej pozycji karmić dziecko?
- Czy moje dziecko jest głodne?
- Trudne początki w karmieniu piersią
- Jak rozwiązać kryzys laktacyjny?
- Ból i urazy podczas karmienia
- Obrzęk piersi i zapalenie
- Gdy mleko wycieka z piersi…
- Dieta mamy karmiącej
- Najważniejsze informacje dotyczące mleka matki
- Czy z wiekiem dziecka mleko traci cenne właściwości?
- Czym różni się skład mleka matki od mleka modyfikowanego?
- Bank mleka. Kiedy i kto z niego korzysta?
- Karmienie piersią a rozszerzanie diety
- Okres laktacji a płodność i ciąża
- Dylematy matki karmiącej
- Karmiąca piersią mama wraca do pracy – co teraz?
- Gdy dziecko idzie do żłobka, a mama karmi piersią…
- Przejście na karmienie butelką
- Karmienie piersią a społeczeństwo
Jak często karmić malucha i czy robić to z jednej, czy z obu piersi?
Z reguły karmienie odbywa się na żądanie dziecka, zgodnie z potrzebami malucha i mamy. Na początku jest to 8-12 karmień w ciągu doby, w tym 1-2 w nocy. Najczęściej jednak karmienie piersią odbywa się co 3 godziny. Później, czyli ok. 7 miesiąca, jest to 6-8 karmień na dobę. Karmienie powinno trwać ok. 10-40 minut.
Ponadto, mamy, które zastanawiają się, czy karmić z jednej, czy z obu piersi, powinny wiedzieć, że przez pierwsze tygodnie należy karmić dziecko z obu piersi. Po 2-3 tygodniach dziecko może być najedzone po karmieniu jedną piersią, jednak warto proponować mu zawsze także drugą.
W jakiej pozycji karmić dziecko?
Wybierając pozycję, warto zadbać o to, by była komfortowa zarówno dla maluszka, jak i mamy. Aby nie była obciążająca, można przygotować podpórki (np. poduszkę), które zadbają o wygodę. Wśród pozycji dobrych do karmienia wyróżnia się pozycję klasyczną, w której mama siedzi i przytula dziecko brzuchem do brzuszka. Następnie podpierając łokciem jego główkę i przedramieniem plecy, jest gotowa, aby podać mu pierś. To najczęstsza pozycja w pierwszych dobach życia maluszka.
Inna, również siedzącą pozycją jest pozycja krzyżowa, która bardzo przypomina pozycję klasyczną, ale różni się tym, że maluszka trzyma się ręką przeciwną do piersi, z której jest karmiony. Mama może także karmić dziecko piersią w pozycjach leżących. Może to być np. pozycja na wznak, w której mama leży na plecach, a dziecko wzdłuż, z głową na wysokości piersi.
Komfortowa jest także pozycja na boku, gdzie mama ma pod swoją głową poduszkę, a dziecko opiera na ramieniu (maluch leży wzdłuż jest ciała na łóżku).
Wszystkie niezbędne informacje dotyczące pozycji do karmienia piersią, znajdziesz w artykule: Najwygodniejsze pozycje dla mam do karmienia piersią
Czy moje dziecko jest głodne?
Mama z czasem zaczyna dostrzegać różnice w zachowaniu malucha, kiedy jest głodny, a kiedy najedzony. Jeśli ma się co do tego wątpliwości, warto wiedzieć, że przed karmieniem piersią dziecko jest pobudzone, ssie rączki, wodzi wzrokiem, aż ostatecznie, gdy jest bardzo głodny – płacze. Z kolei, gdy dziecko jest najedzone, to jest zadowolone, odpycha brodawkę i jest wyraźnie spokojniejsze.
Trudne początki w karmieniu piersią
Po porodzie dziecko może nie chcieć ssać piersi mamy, co może być związane np. z ulewaniem wodami płodowymi. Warto pamiętać, że układ pokarmowy malucha musi się oczyścić, dopiero później będzie gotowy do spożywania mleka mamy. Jeśli jednak maluch nie chce ssać piersi po 6 godzinach, należy odciągnąć siarę i podać mu ją np. strzykawką. W tym momencie warto także porozmawiać z położną o rozpoczęciu stymulację laktacji.
Za mało mleka… – jak rozwiązać kryzys laktacyjny?
Niestety, bardzo często na początku (a także na późniejszych etapach) kobiety dopada kryzys laktacyjny, spowodowany małą ilością pokarmu i utrzymujący się przez kilka dni. W takich momentach mamy zastanawiają się, czy dziecko jest najedzone i czy nie powinny skorzystać z mleka modyfikowanego.
Warto jednak podkreślić, że często może być to spowodowane tylko wrażeniem tzw. pustych piersi. Jest to efekt ustabilizowania laktacji i dopasowania jej do potrzeb malucha. Dlatego też mamie może się zdawać, że ma mniejszą ilością pokarmu, gdyż teraz jej piersi są miękkie, a po porodzie były twarde i pełne. Innym powodem może być faktyczny kryzys laktacyjny, który także może się przydarzyć każdej kobiecie. W takiej sytuacji należy przede wszystkim zachować spokój i pamiętać, aby jak najczęściej przystawiać malucha do piersi. Należy także zadbać o zbilansowaną dietę, prawidłowe nawodnienie i pozytywne myślenie.
Jeśli sytuacja nie poprawi się po 2-3 dniach, warto skorzystać z doradztwa laktacyjnego.
Ból i urazy podczas karmienia
Należy również pamiętać, że karmienie piersią nie powoduje bólu. Gdy jednak jest on odczuwany przy próbie nakarmienia malucha, najprawdopodobniej chodzi o nieprawidłowe przystawienie – warto wtedy przerwać czynność i ponownie zachęcić malucha do ssania piersi.
Nieprawidłowe przystawianie do piersi może powodować także urazy. W takich sytuacjach należy smarować brodawki swoim pokarmem, pamiętać o właściwej pozycji przystawiania oraz częstym „wietrzeniu” piersi.
Obrzęk piersi i zapalenie
Jeśli mama karmi malucha w nieprawidłowy sposób lub nieregularnie, w piersiach może powstać zastój mleka. To z kolei powoduje obrzęk, który może uniemożliwić karmienie. W takich sytuacjach warto wypracować odpowiednią technikę karmienia, wydłużyć czas tej czynności, a po niej stosować zimne, kojące okłady.
W niektórych sytuacjach może dojść także do zapalenia piersi (a dokładnie do połogowego zapalenia sutka), które objawia się gorączką, zmęczeniem i bólem. Wtedy konieczne jest opróżnienie piersi – poprzez karmienie dziecka lub użycie laktatora. Z reguły stosuje się wtedy także leki przeciwzapalne oraz wartościową dietę, w której nie można zapominać o odpowiednim nawodnieniu.
Przeczytaj: Wywiad z farmaceutą i dowiedz się jakie leki leki możesz stosować podczas karmienia piersią!
Gdy mleko wycieka z piersi…
Wyciekające pomiędzy karmieniami piersią mleko, to zupełnie normalna reakcja. Najczęściej dzieje się tak w porze karmienia (bezpośrednio przed nim) lub np. na samą myśl o tej czynności. Ponadto, często pokarm wycieka z piersi, z której dziecko akurat nie jest karmione.
Wiele mam obawia się, że jest to coś niepoprawnego, jednak należy zdawać sobie sprawę, że na początku laktacji może tak się dziać – dopiero ok. 2 miesiąca życia dziecka sytuacja ta się stabilizuje. Aby sobie z nią poradzić, warto mieć pod ręką wkładki laktacyjne.
Czemu warto karmić piersią? Zalety dla mamy i dziecka
Karmienie piersią ma pozytywny wpływ na zdrowie dziecka, gdyż zapewnia mu naturalną ochronę, a także wspiera oporność i naturalny rozwój. Z badań wynika, że karmienie piersią zmniejsza ryzyko wystąpienia u dziecka chorób takich jak:
- nadwaga
- cukrzyca typu 1,
- nowotwory (w tym białaczka szpikowa i limfatyczna)
- nadciśnienie tętnicze
- astma
i wiele innych.
Ponadto, karmienie piersią minimalizuje ryzyko wystąpienia infekcji, w tym zapalenia ucha oraz przewodu pokarmowego. Oprócz tego, u tych maluchów rzadziej niż u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym występują biegunki, kolki i stany zapalne. Statystyki dowodzą również, że wśród dzieci, które są karmione mlekiem mamy, istnieje mniejsze ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej niemowląt (SIDS).
Karmienie piersią ma też wiele korzyści dla mamy. Zalicza się do nich m.in. wytworzenie silnej więzi emocjonalnej z maluchem, a także szybsze dojście do siebie po porodzie. Dodatkowo ma to również korzystny wpływ dla jej zdrowia – karmienie piersią zmniejsza ryzyko wystąpienie osteoporozy, nowotworów, depresji, a także pomaga odzyskać masę ciała sprzed ciąży.
Udany początek — podstawy dotyczące karmienia piersią
Należy podkreślić, że udana laktacja jest sumą wielu czynników, które zależne są nie tylko od kobiety. Aby zwiększyć szanse na powodzenie, warto pamiętać, by zaraz po porodzie zapewnić noworodkowi nieograniczony dostęp do piersi. Jest to istotne, gdyż im więcej maluch będzie zjadał, tym więcej piersi będą produkowały mleka.
Karmienie piersią to jednak czynność, której każda mama musi się nauczyć, dlatego też na początku nie należy zrażać się niepowodzeniami. Podczas pierwszych dni życia, warto podawać maluchowi pierś, gdy jest bardziej aktywny np. podczas ziewania, ssania rączek, rozglądania się itp. Jeśli wszystko przebiega pozytywnie, to w 2-6 dobie pojawi się nawał pokarmu, który zwiastuje udaną laktację. Ciekawostką jest, że właśnie wtedy w piersiach mamy jest nawet 10 razy więcej pokarmu niż wcześniej.
Dieta mamy karmiącej
Należy podkreślić, że nie istnieje specjalna dieta matki karmiącej i że kobieta w tym okresie może jeść wszystko. Mama karmiąca piersią powinna zwrócić uwagę, aby jej codzienna dieta była zdrowa, zbilansowana, lekkostrawna i bogata w pełnowartościowe produkty.
Istotnym jest także bilans kaloryczny, który zmienia się podczas karmienia. Zapotrzebowanie kobiety w trakcie laktacji wzrasta o ok. 500 kalorii dziennie. Oznacza to, że kobieta karmiąca piersią powinna jeść o 10% więcej pokarmu, jeśli nie jest aktywna fizycznie i o 20%, jeśli uprawia sport. Do tego każda mama powinna wypijać minimum 2 litry płynów dziennie.
Czy trzeba eliminować niektóre produkty, aby uniknąć alergii u malucha?
Należy podkreślić, że kobieta karmiąca piersią nie powinna eliminować z diety produktów, które rzekomo mogą wywoływać alergię. Wiele z nich odmawia sobie np. truskawek, orzechów, serów pleśniowych, tatara, cytrusów, ryb, miodu oraz wielu innych produktów w obawie o wywołanie uczulenia u dziecka. Takie zachowanie dotyczy tylko matek, u których ryzyko to jest znaczne, bo np. w rodzinie taka alergia występuje – wtedy dieta eliminacyjna odbywa się pod okiem dietetyka i alergologa, który indywidualnie dobiera plan żywienia.
Należy również mieć świadomość, że do mleka przenika bardzo niewiele substancji – wśród tych, które mogą się w nim znaleźć, znajdują się m.in. niektóre aromaty, substancje spożywcze i białka. Dlatego też należy wiedzieć, że istnieje minimalne ryzyko, aby konkretny produkt spowodował u dziecka negatywne objawy takie jak kolki, gazy itp. Te dolegliwości pojawiają się u niemowląt, gdyż mają one niedojrzały układ trawienny – dlatego bez obaw, nie są one wynikiem zjedzenia smażonego kotleta lub sushi.
Najważniejsze informacje dotyczące mleka matki
Mleko matki stanowi najlepszy pokarm dla dziecka. Jego skład nie jest do końca poznany i zmienia się w zależności m.in. od zdrowia matki i dziecka, wieku malucha, godziny karmienia, fazy laktacji itp. Wśród poznanych składników mleko zawiera:
- białka,
- tłuszcze,
- węglowodany,
- wodę,
- składniki mineralne,
- mikroelementy,
- witaminy,
- enzymy,
- elementy żywe.
Mleko w zależności od fazy laktacji zmienia rodzaj. Na początku kobieta karmi noworodka siarą, czyli mlekiem, które zaspokaja pierwszy głód dziecka, chroni go przed chorobami, a także wspomaga proces oddania smółki. Następnie, w pierwszym tygodniu jest to mleko przejściowe, a później mleko dojrzałe, którym mama karmi malucha aż do zaprzestania karmienia piersią.
Czy z wiekiem dziecka mleko traci cenne właściwości?
Wiele mam zastanawia się, jak długo karmić piersią, gdyż obawiają się, że wraz z wiekiem dziecka mleko traci swoje właściwości. Należy pamiętać, że chociaż skład mleka nie jest jednorodny i różni się w zależności od wieku dziecka, zdrowia mamy i malucha, fazy karmienia oraz tego, czy karmione jest jedno dziecko, czy dwójka i od wielu innych kwestii, to zawsze jest ono wartościowe dla dziecka. Ponadto, oprócz składników odżywczych, zawiera liczne mikro-, makroelementy i witaminy.
Badania wykazały także, że wartość energetyczna mleka wzrasta z czasem i już po pierwszym roku jest wyższa niż w pierwszych 12 miesiącach. Także w późniejszym okresie tj. 2-4 lata dziecka, mleko może stanowić dla niego istotną dawkę energii oraz ważny składnik diety.
Czym różni się skład mleka matki od mleka modyfikowanego?
Chociaż to, czy mama karmi swoim mlekiem, czy mlekiem modyfikowanym nierzadko od niej nie zależy, to należy podkreślić, że mieszanki nigdy nie dorównają składem naturalnemu mleku. Mleko sztuczne naśladuje pokarm mamy, gdyż zawiera wiele składników, które w nim występują. Należy jednak pamiętać, że wielu z nich tam nie ma – zalicza się nich np. żywe składniki mleka.
Dodatkowo trzeba wiedzieć, że niektóre składniki (np. kwas DHA), nawet jeśli będą występowały zarówno w mleku mamy, jak i w mleku sztucznym, to mogą inaczej oddziaływać na dziecko. Dlatego też dzieci karmione mieszankami są częściej narażone na infekcje, alergie i różnego typu powikłania itp.
Bank mleka. Kiedy i kto z niego korzysta?
Banki mleka pozyskują mleko kobiece od dawczyń, a także przechowują je i dostarczają potrzebującym dzieciom. To właśnie one zapewniają dzieciom równe szanse w dostępie do naturalnego, najlepszego dla nich pokarmu. Realizuje to także zalecenia WHO, UNICEF i AAP, które zgodnie twierdzą, że „mleko kobiece pochodzące z profesjonalnego banku mleka jest drugim po mleku własnej matki pokarmem z wyboru do stosowania u noworodków i niemowląt” (WHO & UNICEF Join Statement, 1980).
Dzięki dawczyniom mleko jest wykorzystywane najczęściej do karmienia wcześniaków i chorych noworodków, które wymagają długiego leczenia bądź także wtedy, gdy karmienie mamy biologicznej jest utrudnione.
Karmienie piersią a rozszerzanie diety
Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) po 6 miesiącu życia dziecka do jego diety należy wprowadzić pokarm stały w postaci zmielonej. Warto jednak podkreślić, aby rozszerzając dietę malucha nie zmniejszyć ilości podawanego piersią mleka, które należy kontynuować do 2 roku życia lub dłużej i podawać je na żądanie.
Należy pamiętać, że na początku rozszerzania diety, produkty podawać w niewielkich ilościach i po wcześniejszym podaniu mleka. Zaleca się, aby rozpocząć od warzyw i podać maluchowi np. marchewkę lub dynię. Na tym etapie można serwować także owoce (jabłka, gruszki, banany) oraz zbożowe i ryżowe kaszki. I tak warto, co 3-4 dni wprowadzać do diety dziecka nowy produkt, który będzie stanowił uzupełnienie mleka.
Trzeba zwrócić uwagę, aby serwowanych produktów nie przyprawiać, a także na to, by były wysokiej jakości. Gdy dziecko ma 6-8 miesięcy powinno już otrzymywać 2-3 posiłki uzupełniające karmienie piersią, a gdy ma 9-24 miesięcy to 3-4 posiłki uzupełniające i 1-2 przekąski.
Co robić, gdy dziecko jest niejadkiem?
Należy pamiętać, że rozszerzanie diety dziecka po 6 miesiącu życia to proces. Niektóre dzieci nie lubią testowania nowych produktów i wszelkie próby kończą się u nich fiaskiem. W takiej sytuacji rodzice muszą wykazać się cierpliwością i pamiętać, że takie zachowanie występuje często i jest normalne.
Co podawać dziecku do jedzenia podczas choroby?
Gdy dziecko jest chore, najczęściej ma mniejszy apetyt. W takiej sytuacji należy jednak zachęcać go do częstego zjadania mleka i jak najczęściej przystawiać je do piersi. Warto także pamiętać o podawaniu produktów stałych – nawet jeśli nie będzie ich zjadał, należy go do tego zachęcać. Jeśli według mamy dziecko podczas choroby zjada za mało mleka, sytuację należy skonsultować z lekarzem.
Okres laktacji a płodność i ciąża
Jeśli kobieta nie zdecyduje się na karmienie piersią, owulacja pojawi się ok. 6 tygodni po porodzie, a miesiączka ok. 8 tygodni po nim. Z kolei, jeśli kobieta karmi piersią, to bardzo często pierwsza miesiączka po porodzie pojawia się ok. 2 miesiące po odstawieniu dziecka od piersi.
Warto podkreślić, że u kobiet, które karmiły piersią, miesiączka nie jest równoznaczna z płodnością. U niektórych z nich najpierw wraca płodność, później pojawia się miesiączka, u innych jest miesiączka, ale kilka, pierwszych cykli jest bezowulacyjnych, a w jeszcze u innych może występować zarówno miesiączka, jak i owulacja, ale faza lutealna będzie niewystarczająca na przyjęcie ciąży.
Trzeba być świadomym, że jeśli w pierwszych 6 miesiącach życia dziecka kobieta karmi wyłącznie piersią, to szanse na ciążę wynoszą ok. 2%, w drugim półroczu zwiększają się do 15%. W kolejnym roku u kobiet karmiących piersią szanse wzrastają do 30-40%.
Antykoncepcja w trakcie karmienia piersią
Podczas karmienia piersią można stosować tabletki antykoncepcyjne. Aby je otrzymać, wystarczy w trakcie wizyty u ginekologa zaznaczyć, że jest się w trakcie laktacji, po czym lekarz dobierze tabletki, które będą w pełni bezpieczne dla dziecka, a także będą stanowiły dobre zabezpieczenie przed ciążą.
Najczęściej stosowane tabletki antykoncepcyjne są jednoskładnikowe (do 6 miesiąca życia) oraz łączone, gdy dziecko ma więcej niż 6 miesięcy. Warto wiedzieć, że substancje zawarte w tabletkach nie przenikają w dużych ilościach do mleka, przez co nie mają wpływu na laktację, ani na dziecko. Ponadto, swobodnie można stosować także środki mechaniczne, chemiczne miejscowe, wkładki wewnątrzmaciczne itp.
Karmienie piersią a ciąża
Nie ma żadnych dowodów na to, że karmienie piersią w ciąży, może wiązać się z jakimiś zagrożeniami dla kobiety lub płodu. W większości przypadków jest to bezpieczne i jeśli kobieta karmiąca jest w zdrowej ciąży, to nie powinna przerywać laktacji. Istnieje jednak kilka sytuacji, które są przeciwwskazaniami do karmienia piersią w ciąży i zalicza się do nich:
- plamienie lub krwawienie w trakcie karmienia,
- skrócona szyjka macicy lub nieprawidłowe łożysko,
- silne, bolesne skurcze w trakcie karmienia,
- poronienia bez stwierdzonej przyczyny,
- bóle pleców w trakcie karmienia.
Warto jednak wiedzieć, że występowanie powyższych przeciwwskazań nie musi oznaczać rezygnacji z karmienia piersią, gdyż każdy przypadek jest indywidualny i to lekarz decyduje o konkretnych działaniach.
Dylematy matki karmiącej
Na każdym etapie karmienia piersią, wraz ze wzrostem dziecka, mamy mają coraz więcej dylematów. Wśród tych, które dominują, z reguły pojawiają się te dotyczące pracy, pójścia dziecka do żłobka oraz odstawienia od piersi i przejścia na karmienie butelką. Oto co robić w poszczególnych sytuacjach.
Karmiąca piersią mama wraca do pracy – co teraz?
Mama karmiąca musi pamiętać, że wracając do pracy na etat, ma prawo do przerw na karmienie. Zgodnie z kodeksem pracy przysługują jej dwie przerwy po 30 minut, jeśli mama karmi jedno dziecko i w przypadku karmienia dwójki dzieci – 2 przerwy po 45 minut każda. Kobiety, które pracują krócej, czyli od 4 do 6 godzin, mają prawo do jednej przerwy na karmienie.
Więcej informacji znajdziesz w artykule: Karmienie piersią po powrocie do pracy — jak pogodzić pracę z karmieniem dziecka?
Gdy dziecko idzie do żłobka, a mama karmi piersią…
Należy pamiętać, że dziecko, które jest karmione piersią i równocześnie uczęszczające do żłobka, może otrzymywać tam mleko mamy. Każda taka placówka, jeśli rodzice mają takie życzenie, jest zobowiązana podać wcześniej przygotowane przez mamę mleko. Ponadto, zgodnie z przepisami mleko musi być tam odpowiednio przechowywane.
Odstawienie od piersi i przejście na karmienie butelką
Jeśli mama podejmie decyzję o odstawieniu dziecka od piersi, musi przede wszystkim zaopatrzyć się w zamiennik mleka, czyli mieszankę modyfikowaną. Najlepiej zakupić kilka różnych – gdyż zależnie od składu i smaku mogą bardziej lub mniej przypaść do gustu dziecka. Trzeba wyposażyć się także w butelki ze smoczkami. Następnie warto pierwszy dzień odstawienia zaplanować na weekend, aby liczyć na wsparcie taty i pozostałych członków rodziny.
Warto rozpocząć zastępowanie mleka mamy mieszanką od jednego posiłku, a na koniec tego procesu karmić piersią zaledwie 1-2 razy na dobę. Ponadto, mama, która chce odstawić dziecko od piersi, powinna pić napar z szałwii, który zmniejsza laktację i tym samym ryzyko zastoju. Jeśli piersi będą nabrzmiałe, ulgę przyniesie użycie laktatora i odessanie niewielkiej ilości mleka. W ostateczności ginekolog może przepisać leki hamujące laktację.
Karmienie piersią a społeczeństwo
Karmienie piersią ma wiele zalet nie tylko dla matki i dziecka. Jest to czynność korzystna także z punktu widzenia społecznego, gdyż wpływa pozytywnie na zdrowie karmiącej i jej pociechy, a tym samym zyskuje ekonomia państwa. Dlatego też matki karmiące piersią powinny mieć wsparcie nie tylko ze strony rodziny, ale także pracodawców, ustawodawców i rządu. Dlatego też, dla obopólnej korzyści całe społeczeństwo powinno być uświadamiane, że karmienie piersią ma ogromną wartość, a mamom należy się wsparcie.
Karmienie w przestrzeni publicznej
Mamy karmiące piersią nie powinny stresować się wykonywaniem tej czynności w miejscach publicznych. Maluch ma prawo do posiłku tak jak każdy inny człowiek. Mamy nie mogą sobie dać wmawiać, że idealne miejsce do karmienia to toaleta lub pokój do karmienia, które bardzo często nie są przyjemne.
Warto przy tym także pamiętać, że dla osób postronnych w restauracji lub parku widok mamy karmiącej może być krępujący dlatego kobieta, mając to na względzie, powinna przygotować się do karmienia piersią w miejscach publicznych i np. posiadać dedykowane ubrania, które pozwolą na karmienie dyskretne i bez epatowania nagością.
