Przedwczesny poród to dla lęk, niepewność, łzy... Wcześniak wydaje się niezwykle kruchy, bezbronny, słaby. Niepokój rodziców nasila widok aparatów medycznych, plątaniny przewodów i kabli. Trudno wtedy uwierzyć, że w maleńkim dziecku drzemie wielka siła, że ma ogromną wolę życia.
Najważniejsza jest nadzieja, która dodaje rodzicom sił do opieki nad maleństwem. A są one potrzebne, ponieważ wcześniak wymaga wyjątkowej troski. Prawidłowa pielęgnacja i właściwe postępowanie z wcześniakiem to jedyny sposób, aby organizm dziecka dojrzał i zaczął samodzielnie funkcjonować.
Czytaj: Jakie zagrożenia niesie ze sobą przedwczesny poród?
Rozwój wcześniaka: sprawdź, jak rozwija się wcześniak
Spis treści:
- Dlaczego dziecko rodzi się zbyt wcześnie?
- Jak wygląda typowy wcześniak?
- Sprzęt do ratowania wcześniaków
- Karmienie wcześniaka
- Jak radzić sobie w szpitalu?
- Czy wcześniaka można karmić piersią?
- Ile czasu wcześniak spędza w szpitalu?
- Jak wygląda powrót do domu z wcześniakiem?
Dlaczego dziecko rodzi się zbyt wcześnie?
To jedno z pierwszych pytań zadawanych przez rodziców. Dlaczego moje dziecko urodziło się przed czasem? Czy można było temu zapobiec? Lekarze nie zawsze potrafią znaleźć odpowiedź. Przyczyny mogą być różnorodne, czasem w ogóle nie udaje się ich ustalić.
Narodzinom przed terminem sprzyja niedożywienie mamy, ciężka praca, silny stres, infekcje wewnątrzmaciczne. Częściej poród przedwczesny zdarza się w przypadku ciąży mnogiej lub problemów z łożyskiem. Mogą się do tego przyczynić także choroby ciężarnej, np. schorzenia układu krążenia, tarczycy, cukrzyca, zaburzenia hormonalne lub zapalenie nerek.
Czytaj: Przyczyny i konsekwencje przedwczesnego porodu
Jak wygląda typowy wcześniak?
Im młodszy malec, tym bardziej jego organizm jest niedojrzały. Wcześniak nie jest po prostu mniejszym noworodkiem. Nie może wyglądać jak kilkumiesięczny bobas z reklamy, przecież zabrakło mu kilku tygodni o wcześniaka do porodu. Nie zdążył nabrać ciałka i urosnąć. Główka dziecka jest nieproporcjonalnie duża.
Jego skóra jest czerwona, wygląda, jakby była o rozmiar za duża i jest tak cienka, że prześwitują przez nią naczynia krwionośne o grubości włosa. Rączki i nóżki są drobne i bardzo szczupłe, bo dzieci przybierają na wadze w ostatnich tygodniach ciąży, które wcześniaki spędzają już poza łonem mamy.
Najmłodsze wcześniaki nie potrafią nawet ssać. Trzeba je więc karmić w specjalny sposób, aby zaspokoić ich potrzeby. Nie zawsze są też w stanie samodzielnie oddychać. Wtedy robi to za nie respirator. Jednak dzięki miłości rodziców i troskliwej opiece medycznej wiele z nich w ciągu kilkunastu, kilkudziesięciu tygodni nadrabia stracony czas.
Czytaj: Wcześniak: opieka nad wcześniakiem w szpitalu i w domu
Malec, który urodził się przed końcem 37. tygodnia ciąży, to wcześniak. Im bliżej terminu porodu się urodzi, tym lepiej, bo jest bardziej dojrzały i gotowy do życia poza łonem mamy.
Niektóre wcześniaki prawie nie różnią się od noworodków urodzonych o czasie. Dziecko urodzone w 36. tygodniu ciąży może ważyć 3 kg i radzić sobie niemal tak jak jego donoszeni rówieśnicy. Ale im młodsza ciąża, tym ryzyko problemów większe.
Co setny wcześniak waży mniej niż 1,5 kg, a jeden na 200 nawet mniej niż 1 kg. Bywa, że noworodek waży... kilkaset gramów i ma stópkę wielkości paznokcia taty.
Czytaj: Uwaga wcześniak! Specjaliści doradzają rodzicom, jak postępować w czasie epidemii
Czy rodzice mogą przebywać z dzieckiem w szpitalu w czasie epidemii?
Sprzęt do ratowania wcześniaków
Widok aparatury medycznej otaczającej dziecko może wzbudzać w rodzicach lęk. Często pytają nieśmiało, jak się wśród nich poruszać, aby niczego nie potrącić ani nie zepsuć. Wbrew pozorom, nie jest to takie skomplikowane, jak się wydaje.
Pomożemy rozszyfrować przeznaczenie większości urządzeń. Każde z nich ma swoje konkretne zadanie, o ich podłączeniu decyduje lekarz. Większość aparatów monitoruje stan dziecka na wypadek pojawienia się jakichkolwiek nieprawidłowości, choćby nawet niezbyt groźnych. To osobista straż ochronna malca.
- Inkubator - niemal każdy wcześniak musi spędzić w nim jakiś czas
Inkubator stwarza dziecku warunki podobne do tych, jakie miało w macicy mamy: sprawia, że jest mu ciepło, chroni przed nagłą zmianą temperatury powietrza. To ważne, ponieważ ze względu na niewielką ilość tkanki tłuszczowej, cienką skórę i nie w pełni dojrzały system nerwowy, wcześniak marznie w pokoju, w którym dorosłej osobie jest całkiem ciepło.
Inkubator może mieć kształt zamkniętego prostopadłościanu. Przez otwory w jego ścianie personel wykonuje wszystkie czynności przy maleństwie, a rodzice mogą dotykać je i głaskać. Są także otwarte inkubatory ze specjalnym grzejnikiem, który ogrzewa powietrze wokół malca.
- Wenflon - umożliwia stały dostęp do naczyń krwionośnych i zapobiega częstemu kłuciu igłą dziecka
Ze względu na małe naczynia dziecka zakłada się go najczęściej na główce, rączce, nóżce lub w pępku. By wenflon się nie wysunął, musi być przyklejony plasterkiem do skóry. Dawki leków odmierzają specjalne pompy infuzyjne, które dostarczają właściwą dawkę preparatu w określonym czasie.
Dzięki igle w tętnicy można pobierać krew na badania sprawdzające np. poziom tlenu we krwi lub precyzyjnie mierzyć ciśnienie tętnicze.
- Maseczka na twarzy lub giętkie rurki umieszczone w nosie dziecka ułatwiają mu oddychanie
Podaje się przez nie tlen. Najmłodszym wcześniakom pomaga w oddychaniu respirator. Urządzenie to wykonuje za dziecko oddechy, wdmuchując powietrze do płuc przez rurkę wprowadzoną przez nos lub usta do tchawicy (to oznacza, że malec jest zaintubowany).
Po takim wymuszonym wdechu malec sam wydycha powietrze. Respirator może także współpracować z dzieckiem w trakcie oddychania: część oddechów wykonuje dziecko, pozostałe uzupełnia urządzenie do czasu, aż wcześniak zacznie samodzielnie oddychać.
Aby zaintubowany, podłączony do respiratora malec nie ruszał się dużo, dostaje leki, które ułatwiają sen.
- Czujniki przymocowane do klatki piersiowej dziecka kontrolują pracę serca i oddech
Gdy liczba oddechów lub uderzeń serca jest nieprawidłowa, włącza się alarm. Wynik pomiaru aparatu jest stale wyświetlany na monitorze. Dziecko otaczają także urządzenia kontrolujące temperaturę ciała.
Czytaj: Bezdech u dziecka. Przyczyny i zapobieganie śmierci łóżeczkowej
- Pulsoksymetr (czujnik z czerwonym światełkiem), założony na rączkę lub nóżkę, sprawdza zawartość tlenu we krwi
Wynik jest wyświetlany na monitorze. Aparat sygnalizuje zbyt mały poziom nasycenia krwi tlenem – zwykle świadczy to o nieprawidłowym oddychaniu dziecka.
- Mała opaska na ramieniu lub nóżce, przypominająca miniaturkę aparatu do mierzenia ciśnienia tętniczego u dorosłych to nic innego jak dostosowany do wielkości dziecka ciśnieniomierz
Jest niezbędny – wahania ciśnienia mogą być jednym z objawów problemów zdrowotnych.
- Lampa do naświetlania - jeśli dziecko ma nasiloną żółtaczkę, konieczna bywa fototerapia
Malec umieszczony w „solarium” noworodkowym ma zasłonięte oczy, aby nie działało na nie promieniowanie, które ułatwia rozbicie cząsteczek bilirubiny (to ten barwnik jest odpowiedzialny za żółte zabarwienie skóry).
Czytaj: Żółtaczka noworodkowa: jak dbać o dziecko?
Karmienie wcześniaka
Im młodsze dziecko, tym więcej sposobów karmienia przechodzi. Najmłodsze dzieci, urodzone przed 28. tygodniem ciąży, są zwykle odżywiane dożylnie. Nieco starsze, urodzone do ok. 32. tygodnia ciąży, dostają pokarm przez sondę wprowadzoną przez usta lub nos bezpośrednio do żołądka. W ten sposób żywione są dzieci, które nie potrafią jeszcze samodzielnie ssać, ale ich przewód pokarmowy jest wystarczająco dojrzały, aby trawić mleko.
Poza tym dopiero w 32. tygodniu ciąży wykształca się u dziecka odruch ssania. Bez tego odruchu zaś nie jest możliwe wcześniejsze rozpoczęcie karmienia piersią lub butelką. Tak małe dzieci nie potrafią jeszcze skoordynować ssania, oddychania i przełykania. Przez sondę dziecko dostaje więc pokarm odciągnięty przez mamę lub specjalne mleko stworzone z myślą o wcześniakach.
Początkowo malec dostaje maleńkie porcje, zaledwie kilka mililitrów. Ale stopniowo ta objętość rośnie. Gdy malec jest już na to gotowy, łączy się podawanie pokarmu strzykawką z przystawianiem do piersi, aż wreszcie wyłączne karmienie piersią staje się realne.
Czytaj: Cztery sposoby karmienia wcześniaka: karmienie dożylne, enteralne i karmienie piersią
Jak odciągać pokarm i jak go przechowywać?
Ile czasu wcześniak spędza w szpitalu?
Pobyt wcześniaka w szpitalu może trwać 3 tygodnie lub 3 miesiące. To nie zależy wyłącznie od wieku ciąży, w którym malec przyszedł na świat. Nawet wcześniaki urodzone w tym samym okresie ciąży mogą się od siebie różnić, np. jeden ma lepszy, a drugi gorszy apetyt, co ma wpływ na przyrosty wagi. Jednemu może się przytrafić zakażenie, a drugiemu nie.
Choć każdy malec jest inny, są pewne ogólne zasady, którymi kierują się lekarze decydując o wypisie dziecka ze szpitala. Zwykle jest to możliwe, gdy malec waży około 2 kg, samodzielnie oddycha, dobrze zjada, przybiera regularnie na wadze, a jego stan zdrowia i wyniki podstawowych badań są dobre.
Wciąż pokutuje nieprawdziwa opinia, że lepiej, by dziecko urodziło się w 7. niż w 8. miesiącu ciąży. W rzeczywistości, im bliżej wyznaczonego terminu porodu pojawi się na świecie, tym lepiej. Liczy się każdy dodatkowy tydzień w brzuchu mamy.
Jak radzić sobie w szpitalu?
1. Daj dziecku imię. Dzięki temu wszyscy, także personel medyczny, będą mówić: „Pawełek ma się dziś dużo lepiej”, „Kasia ładnie zjada” zamiast „ONO nieźle dziś wygląda”.
2. Pytaj lekarzy, gdy coś budzi twoje wątpliwości lub obawy. Weź jednak pod uwagę, że lekarze i pielęgniarki mają pełne ręce roboty i mogą nie być w stanie udzielić od razu wyczerpujących informacji. Spytaj, o której godzinie lekarz znajdzie czas na rozmowę. Jeśli masz więcej pytań, zapisz je na kartce, abyś w zdenerwowaniu ich nie zapomniała.
3. Jak najwięcej przebywaj w pobliżu dziecka. Pytaj lekarzy, czy możesz je brać na ręce, karmić piersią, przytulać, kangurować, kołysać. Ono bardzo tego potrzebuje. Dzięki pieszczotom lepiej się rozwija. Jeśli to możliwe, przytulaj malca do gołej piersi.
4. Nie złość się, gdy lekarze nie odpowiadają jednoznacznie na twoje pytania, np. kiedy dziecko zacznie raczkować. Lekarze nie potrafią już teraz przewidzieć, jak potoczy się rozwój malca. Wcześniaki to mali twardziele i naprawdę potrafią zaskakiwać.
5. Rozmawiaj z mamami, które są w podobnej sytuacji (możesz skorzystać z forum www.mjakmama24.pl). Wymiana doświadczeń i wzajemne wsparcie dodają otuchy.
6. Zadbaj o swój odpoczynek. Dziecko jest pod dobrą opieką, a ty po trudach porodu i ciąży także musisz się wzmocnić. Staraj się jeść regularnie, śpij, gdy tylko możesz. Gdy ktoś z bliskich proponuje pomoc, przyjmij ją.
Czy wcześniaka można karmić piersią?
Nawet trzeba. Mleko mamy dla wcześniaka jest ważniejsze niż dla noworodka urodzonego o czasie. Pokarm kobiecy zawiera bardzo dużo składników aktywnych immunologicznie, dlatego ważne jest, aby dziecko urodzone przedwcześnie było karmione mlekiem mamy tak szybko, jak to jest możliwe.
Naturalny pokarm jest bardzo cenny dla dziecka, lecz karmienie nim wymaga od mamy dużo silnej woli. Mleko trzeba odciągać co kilka godzin, czasem także w nocy, co w połączeniu ze stresem związanym z przedwczesnymi narodzinami dziecka, dojazdami do szpitala i potrzebą sterylizacji laktatora, może być zwyczajnie męczące.
Poza tym początki laktacji, jak to bywa u kobiet w połogu, mogą sprawiać pewne kłopoty, np. związane z nawałem pokarmu. Dla dobra dziecka warto jednak powalczyć o naturalne karmienie. Mama musi dużo pić.
Najlepiej odciągać pokarm w regularnych odstępach czasu, aby piersi przyzwyczaiły się do stałego rytmu. Ważne jest też nastawienie psychiczne, pozytywne myślenie. Warto mieć kontakt z osobą, która potrafi wyszukać dobre strony sytuacji i motywuje do dalszego działania. Może to być życzliwa pielęgniarka, koleżanka lub mama wcześniaka, która podobne wyzwania ma już za sobą.
Czytaj: Najwygodniejsze pozycje dla mam do karmienia piersią
Jak wygląda powrót do domu z wcześniakiem?
Jednak już od narodzin malca rodzice marzą o dniu, w którym będą mogli zabrać go do domu, nawet jeśli chwilami dopada ich obawa, jak sobie poradzą, gdy personelu medycznego nie będzie pod ręką. Po prostu przeważa pragnienie, by wreszcie znaleźć się razem w domu.
Być może wyjście ze szpitala nie oznacza końca leczenia, ale skoro lekarze zdecydowali o wypisaniu malca, to ufają, że rodzice sobie poradzą. Zanim jednak opuszczą szpital, powinni uzyskać od lekarzy informację, do jakich specjalistów trzeba się z dzieckiem udać, czy niezbędne są skierowania, a także kiedy zgłosić się z nim do przychodni na szczepienia.
Warto też zapytać o immunizację. To program polegający na podaniu wcześniakowi przeciwciał, które zmniejszają ryzyko zachorowania na zakażenie RSV. To infekcje wywołane wirusem RS, które są wyjątkowo groźne dla wcześniaków.
Gdy wcześniak trafia wreszcie do domu trzeba pamiętać o odpowiedniej pielęgnacji i higienie podczas opieki nad dzieckiem. W domu wcześniak będzie miał kontakt z nowymi czynnikami potencjalnie chorobotwórczymi i osobami, które mogą je przenosić.
Dlatego trzeba zwrócić szczególną uwagę na mycie rąk, wyeliminowanie dymu papierosowego z otoczenia dziecka czy stosowanie produktów bezpiecznych dla dziecka i dbanie o odpowiednie nawilżenie jego skóry.
Zobacz: Wcześniak w domu: wszystko co musisz wiedzieć o pielęgnacji wcześniaka
miesięcznik "M jak mama"
