Opieka nad wcześniakiem, zarówno w szpitalu, jak i w domu, to odpowiedzialne zadanie. Co jest najważniejsze: pielęgnacja skóry wcześniaka, karmienie czy kąpiel? O odpowiedź na najczęstsze pytania rodziców poprosiliśmy eksperta - neonatologa ze Szpitala Klinicznego im. ks. Anny Mazowieckiej w Warszawie.
Spis treści:
- Opieka nad wcześniakiem w szpitalu
- Karmienie wcześniaka
- Powrót wcześniaka w domu
- Opieka nad wcześniakiem w domu
- Przygotowanie domu
- Kontakt z wirusami
- Spacery z wcześniakiem
Opieka nad wcześniakiem w szpitalu
Jak o wcześniaka leżącego w szpitalu mogą zadbać rodzice?
J.T.: Po przeżyciu szoku z powodu przedwczesnego porodu, po ustabilizowaniu się sytuacji rodzice powinni mieć jak najbliższy kontakt z dzieckiem. Mama, ale także ojciec, mogą pobudzać rozwój wcześniaka dotykiem. Ważne jest też kangurowanie wcześniaków, czyli położenie dziecka sobie na piersiach, „skóra do skóry”, nawet wtedy, gdy jest ono podłączone do respiratora.
Metoda ta pomaga w laktacji, a dziecku słyszącemu bicie serca matki, tak jak w życiu płodowym, zapewnia poczucie bezpieczeństwa. Obecność, czułość, bliski kontakt z rodzicami, czyli dotykanie, przytulanie, kołysanie, mówienie, czytanie, śpiewanie, stymulują rozwój wcześniaka, są niezbędne i nie dadzą się zastąpić niczym innym.
Czytaj: Moje dziecko jest wcześniakiem - co to dla mnie oznacza? [PORADNIK]
Rozmiar ubranek dla noworodka - jaką wielkość wybrać?
Karmienie wcześniaka
Wcześniak leży podłączony do respiratora, a rodzice pytają - kiedy można je będzie przystawić do piersi? Jak rozwiązuje się u wcześniaka problem karmienia wcześniaka?
dr n. med Justyna Tołłoczko: Aby noworodek mógł się odżywiać z piersi, musi osiągnąć koordynację ssania, połykania i oddychania – co jest związane z dojrzałością układu nerwowego. Umiejętność tę dziecko nabywa ok. 33.–34. tygodnia ciąży.
Czytaj:
Zakażenia szpitalne u dzieci, jak ich uniknąć?
Opieka nad wcześniakiem - wszystko co musisz wiedzieć o pielęgnacji wcześniaka
Noworodki urodzone przedwcześnie mają tylko umiejętność ssania, a często oddycha za nie respirator. Początkowo wcześniaki karmione są dożylnie, pozajelitowo, szczególnie wcześniaki ważące poniżej 1000 g, a następnie dożołądkowo przez specjalną sondę. Jednak już od pierwszych dni życia pobudzamy dojrzewanie układu pokarmowego wcześniaków.
Jak najwcześniejsza stymulacja pokarmem matki jest nie po to, by wcześniaka odżywiać, ale by krople mleka pomagały w dojrzewaniu układu pokarmowego. Podajemy nawet kilka kropli siary matki na język wcześniaka. Jeżeli w tych pierwszych dobach życia nie mamy możliwości podania pokarmu matki, alternatywą jest mleko z banku mleka kobiecego.
Powrót wcześniaka do domu
Kiedy wcześniak zostaje wypisany do domu ze szpitala? Czego najbardziej obawiają się rodzice wcześniaków?
J.T.: Wcześniak może być wypisany ze szpitala kiedy zda trzy egzaminy. Pierwszy dotyczy oddychania. Wcześniak nie potrzebuje tlenu, samodzielnie oddycha, a przez ostatni okres pobytu w szpitalu nie obserwowaliśmy u niego bezdechów, czyli momentów, kiedy dziecko „zapomina” oddychać.
Drugi egzamin dotyczy termoregulacji: wcześniak nie marznie w łóżeczku, ma ciepłe stópki. Trzeci to karmienie – wcześniak potrafi się odżywiać wyłącznie przez smoczek lub z piersi. Wcześniak wypisywany jest do domu z długą listą problemów do rozwiązania w określonych terminach przez: neurologa, okulistę, audiologa, chirurga, kardiologa, rehabilitanta.
Niestety, nie ma jednego ośrodka, który by przejął kompleksową opiekę medyczną nad wcześniakiem i w którym rodzice znaleźliby wszystkich specjalistów. W dużych miastach z opieką nad wcześniakiem nie jest tak źle, ale w małych praktycznie nie istnieje. Rodzice muszą dojechać do szpitala lub przychodni w dużym mieście.
Poza uciążliwością podróży wymaga to pieniędzy, a NFZ za dojazd nie zwraca. Poza tym, dostanie się np. do neurologa czy okulisty znającego problemy wcześniaków to czasami kwestia pół roku. Czysty absurd z punktu widzenia potrzeb dziecka! Konieczna jest organizacja ośrodków, które by zajmowały się wcześniakami. Tak jest w świecie.
Czytaj: Uwaga wcześniak! Specjaliści doradzają rodzicom, jak postępować w czasie epidemii
Czy rodzice mogą przebywać z dzieckiem w szpitalu w czasie epidemii?
Opieka nad wcześniakiem w domu
Jak powinna wyglądać opieka nad wcześniakiem w domu, co jest najważniejsze?
J.T.: Wcześniak jest nadzwyczaj delikatny, nieodporny na zakażenia, na chłód – łatwo się wyziębia. Potrzebuje utrzymywania ciepła w miejscu, gdzie przebywa, sprawdzania, czy jest mu ciepło, przez dotykanie jego karku i stópek, otulania go kocykiem, monitorowania mogących się mu jeszcze zdarzać bezdechów.
Wcześniak wymaga kangurowania w wygodnym fotelu, chronienia przed infekcjami przez utrzymywanie higieny i nieprzyjmowanie gości. Należy przestrzegać zaleconych w szpitalu terminów wizyt kontroli specjalistycznych i szczepień wcześniaka. Ale przede wszystkim noworodki urodzone przedwcześnie potrzebują, tak samo jak inne, czułej rodzicielskiej miłości.
Przygotowanie domu
Jak przygotować mieszkanie i pokój dziecka na przyjazd wcześniaka ze szpitala?
Wcześniaki są bardzo wrażliwe na bodźce, także te zapachowe. Niektóre zapachy wręcz drażnią dziecko, mogą być też przyczyną alergii. Dlatego jeśli w domu unosi się jeszcze zapach farby po remoncie albo charakterystyczna woń wydzielana przez nowe meble, jak najszybciej trzeba się ich pozbyć, często wietrząc mieszkanie. Hałas, ostre światło, mocny zapach - są to rzeczy, których nie lubią niemowlęta.
Szykując dom na przyjęcie maluszka, warto też dokładnie odkurzyć wszystkie kąty, przeprać zasłony i przetrzeć na mokro tapicerowane meble, bo nie ma lepszego sposobu na to, by pozbyć się roztoczy kurzu domowego, mogących być przyczyną alergii. Nie musicie natomiast szykować dla malucha osobnego pokoiku, a przynajmniej nie od razu – przez kilka pierwszych miesięcy wcześniak powinien spać w pobliżu mamy, a więc najlepiej w sypialni rodziców. W nocy będzie się budził na karmienie przynajmniej dwukrotnie.
Ważne natomiast, aby spał w swoim własnym łóżeczku – zwykłym lub tzw. dostawnym, czyli takim, które za pomocą specjalnego łącznika można przymocować do ramy łóżka, co bardzo ułatwia nocne karmienia. Spanie z rodzicami nie jest polecane z dwóch powodów – mama lub tata mogliby niechcący przygnieść dziecko, poza tym materac dla dorosłych jest zbyt miękki i niedostatecznie podpiera kręgosłup maleństwa.
WAŻNE: Wcześniaki łatwo się wychładzają, dlatego temperatura w pokoju, w którym przebywają, musi wynosić od 24 do 26°C. Jeśli jest chłodniej, pokój trzeba dogrzać.
Czytaj: Porozmawiaj również z innymi mamami wcześniaków na forum Mjakmama24.pl!
Jak wyliczyć wiek wcześniaka?
Oceniając rozwój wcześniaka i jego umiejętności, lekarze posługują się terminem „wiek skorygowany”. Jego ustalenie sprawia trudność wielu rodzicom. Tymczasem by go obliczyć, wystarczy od rzeczywistego wieku dziecka odjąć okres, którego zabrakło do wyznaczonego terminu porodu. Przykładowo: 7-miesięczne niemowlę urodzone w 6. miesiącu ciąży (czyli trzy miesiące przed terminem) trzeba oceniać jak 4-miesięczne dziecko.
Kontakt z wirusami
Kiedy można zaprosić gości, aby odwiedzili wcześniaka w domu?
Pierwsi goście nie powinni się pojawić przed upływem co najmniej 3. pierwszych miesięcy życia – do czasu, kiedy wcześniak zacznie wytwarzać własne przeciwciała i przyzwyczai się do otoczenia. Ale ich liczbę najlepiej ograniczyć do minimum ze względu na to, że maleństwo potrzebuje przede wszystkim spokoju, no i ciągle ma bardzo słabą odporność.
Progu waszego mieszkania nie może przekroczyć nikt, kto kicha lub ma katar. Nie powinny was także odwiedzać dzieci, zwłaszcza te, które chodzą do żłobka, są w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym – nawet u tych z pozoru zdrowych może właśnie rozwijać się któraś z groźnych dla wcześniaka chorób wieku dziecięcego, np. ospa wietrzna (od momentu zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów mogą minąć nawet trzy tygodnie, a na dwa do trzech dni przed wystąpieniem objawów dziecko zaraża innych).
WAŻNE: Wcześniak nie może mieć kontaktu z żadnym chorym członkiem rodziny z wyjątkiem przeziębionej karmiącej mamy, bo w jej pokarmie znajdują się przeciwciała chroniące maluszka przed infekcją.
Spacery z wcześniakiem
Kiedy można wyjść z wcześniakiem pierwsze raz na dwór?
To, kiedy będzie można wyjść z maluszkiem na spacer, zależy i od pory roku, i od temperatury na dworze, i od tego, w jakim stopniu dziecko umie utrzymywać właściwą ciepłotę ciała. Zimą i wczesną wiosną malca trzeba najpierw werandować, to znaczy ciepło ubranego w kombinezon i czapkę ułożyć w wózku stojącym przy otwartym oknie na 10–15 minut. Dzięki temu stopniowo przyzwyczai się do niższej temperatury.
Na pierwszy, najwyżej półgodzinny spacer można wyjść po kilku dniach takiego werandowania – ale tylko jeśli pogoda sprzyja. Dzień powinien być słoneczny i ciepły. Ze spaceru trzeba zrezygnować, jeśli wieje, pada albo temperatura jest niższa niż minus pięć stopni – można wtedy dziecko werandować albo, jeśli jest taka potrzeba, szybko przenieść do auta i pojechać np. na wizytę kontrolną u lekarza.
Suplementy diety dla wcześniaka
Urodzony przed czasem maluszek potrzebuje dodatkowego wsparcia w postaci suplementów niezbędnych dla zdrowia i rozwoju. Powinien przyjmować witaminę D, witaminę K, profilaktyczne dawki żelaza (aż do ukończenia 1. roku życia), a dodatkowo DHA, czyli kwasy tłuszczowe z grupy omega-3, niezbędne do prawidłowego rozwoju centralnego układu nerwowego. Dawki suplementów ustala lekarz, kierując się m.in. sposobem karmienia dziecka.
W przypadku DHA: jeśli malec karmiony jest piersią, DHA powinna przyjmować mama – zalecane dawki to minimum 200 mg na dobę lub 400–600 mg na dobę, jeśli w jej diecie jest mało ryb. Jeśli mama nie może karmić piersią, zalecane jest podawanie minimum 100 mg DHA bezpośrednio maluszkowi. Ważne, by było to tylko DHA – mieszanina DHA+EPA (zawarta np. w tranie) zalecana jest po 2. roku życia.
miesięcznik "M jak mama"
