Wszystkie żeńskie narządy rozrodcze – chociażby ze względu na pełnioną przez nie funkcję – są ze sobą ściśle powiązane. Jajnik graniczy z jajowodem, który komunikuje się z jamą macicy. Ona z kolei ma bezpośrednie połączenie z pochwą. Takie właśnie stosunki anatomiczne sprawiają, że kiedy u kobiety pojawia się chociażby infekcja pochwy, to występuje dość duże ryzyko tego, że zakażenie przeniesie się również i na inne narządy należące do układu rozrodczego.
W takiej sytuacji rozwijać się może choroba, którą jest zapalenie narządów miednicy mniejszej (określana czasem również jako zapalenie przydatków) – jednym z problemów, który pojawia się w jej przebiegu, jest zapalenie jajnika. Zapalenia jajnika nie wolno bagatelizować nie tylko ze względu na jego przykre objawy – zaniechanie leczenia grozi wystąpieniem powikłań, którymi mogą być m.in. ropień jajnika czy nawet bezpłodność.
Spis treści:
- Jakie są przyczyny zapalenia jajnika?
- Jakie są czynniki ryzyka zapalenia jajnika?
- Jakie są objawy zapalenia jajnika?
- Jakie mogą być powikłania zapalenia jajnika?
- Jakie badania wykonuje się przy podejrzeniu zapalenia jajnika?
- Jak przebiega leczenie zapalenia jajnika?
- Czy zapaleniu jajnika można zapobiegać?
Jakie są przyczyny zapalenia jajnika?
Za zapalenie jajnika odpowiedzialne są patogenne gatunki bakterii. Wśród drobnoustrojów, które mogą wywoływać tę chorobę, najczęściej wymieniane są:
- dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae),
- chlamydie (przede wszystkim Chlamydia tracheomatis),
- bakterie beztlenowe,
- Mycoplasma genitalum.
Zakażenie, doprowadzające ostatecznie do zapalenia jajnika, szerzyć się może w różny sposób. Możliwe jest wstępujące szerzenie się infekcji, to znaczy takie, gdzie pierwotnie pojawia się stan zapalny pochwy, który następnie rozszerza się na głębiej położone narządy rozrodcze. Do zapalenia jajnika może także doprowadzić rozsiew infekcji drogą krwi, ale i przedostawanie się bakterii do jajników z takich ognisk infekcji, które to z nim sąsiadują (tutaj jako przykład można podać zapalenie wyrostka robaczkowego). Możliwe jest także to, że proces zapalny jajników będzie stanowił konsekwencję przebycia przez pacjentkę jakiegoś zabiegu chirurgicznego.
Czytaj:
Torbiel na jajniku: przyczyny, objawy, leczenie cysty jajnika
Jajniki: funkcje. O czym świadczy ból jajników?
Torbiel czekoladowa na jajniku: przyczyny, objawy, leczenie
Jakie są czynniki ryzyka zapalenia jajnika?
Wyróżnianych jest kilka problemów, które znacząco zwiększają ryzyko rozwoju zapalenia jajników – takowymi są:
- posiadanie wielu partnerów seksualnych,
- wczesna inicjacja seksualna,
- podejmowanie kontaktów płciowych w trakcie miesiączki (mechanizmy obronne organizmu kobiety są wtedy mniej wydolne, w związku z czym staje się ona bardziej podatna na zakażenia bakteryjne),
- kontakty seksualne bez zabezpieczenia w postaci prezerwatywy,
- posiadanie wkładki wewnątrzmacicznej,
- częste irygacje pochwy,
- przebycie epizodu zapalenia jajników w przeszłości.
Jakie są objawy zapalenia jajnika?
Objawów zapalenia jajnika raczej nie da się przeoczyć – są one zazwyczaj dość dotkliwe. Wśród typowych dolegliwości, które pojawiają się w przebiegu zapalenia narządów miednicy mniejszej, wymieniane są:
- dolegliwości bólowe (ból ten jest zazwyczaj silny i umiejscowiony w obrębie podbrzusza lub śródbrzusza, nierzadkie jest również jego promieniowanie np. do pachwin),
- pojawianie się upławów z dróg rodnych,
- dyspareunia (dolegliwości bólowe towarzyszące kontaktom płciowym),
- nieregularne krwawienia miesiączkowe.
Z zapaleniem jajnika powiązane bywają jednak i różne inne dolegliwości, które typowo nie są w ogóle kojarzone z chorobami narządów rozrodczych. Mogą to być bóle głowy, nudności i wymioty, ale i gorączka, znaczne osłabienie czy biegunka.
Podkreślić tutaj trzeba to, że nie każda pacjentka, u której wystąpi zapalenie jajnika, doświadcza z tego powodu jakichś dolegliwości – otóż zdarza się i tak, że kobieta choruje i nie ma w związku z tym absolutnie żadnych objawów (w takich przypadkach problem określa się jako utajone zapalenie przydatków).
Jakie mogą być powikłania zapalenia jajnika?
Zapalenie jajnika jest poważnym problemem nie tylko z powodu tego, że jego objawy mają negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie pacjentek – bagatelizować tych objawów nie wolno przede wszystkim ze względu na ryzyko wystąpienia jej powikłań. Wśród możliwych konsekwencji infekcji jajników wymieniane są m.in.:
- ropień jajnika,
- ropień jajowodu,
- wytworzenie się zrostów,
- ropień zagłębienia odbytniczo-macicznego.
Wszystkie z wymienionych stanowią bezpośrednie możliwe konsekwencje zapalenia jajnika, dochodzić może jednak w późniejszym terminie do występowania również i innych powikłań. Takimi mogą być ciąża pozamaciczna oraz niepłodność – ryzyko obu problemów znacząco narasta u tych kobiet, które przebyły w swoim życiu epizod zapalenia jajnika. Schorzenie – szczególnie przy zaniechaniu leczenia - stwarza również zagrożenie wystąpienia u pacjentek przewlekłych zespołów bólowych.
Jakie badania wykonuje się przy podejrzeniu zapalenia jajnika?
Biorąc pod uwagę powyższe nie ulega wątpliwości, że pacjentka, która może mieć zapalenie jajnika, zdecydowanie powinna odwiedzić lekarza, a dokładniej mówiąc – ginekologa. Już podczas podstawowego badania ginekologicznego możliwe jest stwierdzenie odchyleń charakterystycznych dla zapalenia narządów miednicy mniejszej – jako przykład można wymienić występowanie bólu podczas palpacji czy poruszania szyjką macicy. W diagnostyce zapalenia jajników – poza standardowym badaniem ginekologicznym – istotne są również:
- badania ultrasonograficzne (zazwyczaj nie pozwalają uwidocznić procesów patologicznych, które związane są z samym stanem zapalnym jajnika, USG umożliwia jednak wykrycie ewentualnych powikłań tego schorzenia, takich jak np. ropień jajnika),
- wymazy z dróg rodnych (są niezwykle cenne, ponieważ to właśnie dzięki nim możliwe jest stwierdzenie, jaki dokładnie patogen wywołał chorobę u pacjentki – identyfikacja drobnoustroju umożliwia zaś wybór optymalnego dla chorej i jej infekcji leczenia),
- badania krwi (dzięki nim możliwe jest sprawdzenie, czy u pacjentki doszło do podwyższenia poziomów markerów, które ogólnie wskazują na toczenie się w organizmie stanu zapalnego).
Jak przebiega leczenie zapalenia jajnika?
Ze względu na to, że zapalenie jajników najczęściej wywołane jest przez bakterie, w jego leczeniu wykorzystanie znajdują antybiotyki. Zazwyczaj – przez to, że choroba wywoływana jest najczęściej przez dwoinki rzeżączki i chlamydie – stosowane są takie środki przeciwdrobnoustrojowe, które są skuteczne wobec obu tych patogenów. Antybiotykoterapia trwa zwykle kilka dni, w jej czasie pacjentce może zostać zalecone dodatkowo stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Oprócz tego w trakcie leczenia wskazany jest odpoczynek.
W niepowikłanych przypadkach zapalenia jajnika sama antybiotykoterapia umożliwia zwykle powrót do zdrowia. Wtedy jednak, gdy dojdzie do powikłań choroby, konieczne może stać się przeprowadzenie bardziej inwazyjnego leczenia – mowa tutaj chociażby o sytuacji, w której u pacjentki wytworzy się ropień, który może wymagać dokonania drenażu jego treści lub chirurgicznego usunięcia.
Warto tutaj podkreślić, że przy podejrzeniu zapalenia jajnika naprawdę nie można odwlekać wizyty u ginekologa. Wyłącznie skuteczne leczenie zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań tej choroby, próby zaś domowej terapii tego problemu są nieskuteczne – do wyleczenia po prostu niezbędna jest właściwie dobrana antybiotykoterapia.
Czy zapaleniu jajnika można zapobiegać?
Biorąc pod uwagę możliwe komplikacje zapalenia jajnika, po prostu warto podjąć się prób zmniejszenia ryzyka zachorowania. W tym celu zalecane jest:
- ostrożne podejmowanie kontaktów płciowych (w przypadku stosunków z nieznanymi partnerami, najkorzystniejsze jest stosowanie prezerwatywy – jej użycie zmniejsza nie tylko ryzyko zapalenia jajnika, ale i ryzyko zarażenia się innymi patogenami, np. wirusem HIV),
- unikanie częstych irygacji pochwy,
- wczesne zgłaszanie się do lekarza przy podejrzeniu zakażeń dróg rodnych (np. zapalenia pochwy – szybkie rozpoczęcie leczenia tej choroby zmniejsza możliwość szerzenia się infekcji na inne niż pochwa narządy rozrodcze).
