Spis treści
- Kiedy mówimy o zaburzeniach osobowości u młodzieży?
- Jakie mogą być przyczyny zaburzeń osobowości u młodzieży?
- Jakie problemy mogą sugerować zaburzenia osobowości u młodzieży?
- Kiedy wybrać się do specjalisty?
- Jak leczy się zaburzenia osobowości u młodzieży?
Zaburzenia osobowości stanowią jedne z częściej występujących u ludzi zaburzeń psychicznych. Należą do nich m.in. zaburzenia osobowości typu borderline, osobowość narcystyczna, histrioniczna oraz antyspołeczna.
Problemy należące do tej grupy mogą w znaczący sposób utrudniać człowiekowi zwyczajne funkcjonowanie, jednocześnie ich leczenie nie jest niestety zwykle łatwe – podstawową rolę odgrywa tutaj psychoterapia, tymczasem wielu pacjentów z zaburzeniami osobowości nie ma w ogóle motywacji do podjęcia leczenia.
Z artykułu dowiesz się:
- Kiedy mówimy o zaburzeniach osobowości u młodzieży?
- Jakie mogą być przyczyny zaburzeń osobowości u młodzieży?
- Jakie problemy mogą sugerować zaburzenia osobowości u młodzieży?
- Kiedy wybrać się do specjalisty?
- Jak leczy się zaburzenia osobowości u młodzieży?
Kiedy mówimy o zaburzeniach osobowości u młodzieży?
O zaburzeniach osobowości mówi się przede wszystkim w kontekście osób dorosłych, współcześnie jednak coraz częściej wspomina się o ich występowaniu w zdecydowanie młodszej grupie wiekowej. Zaburzenia osobowości u młodzieży – według szacunków – mogą pojawiać się u dość dużej ilości dorastających ludzi, bo nawet u prawie 20 proc. Należy tutaj jednak od razu zaznaczyć, iż istnieje wiele kontrowersji wokół rozpoznawania takich problemów w tej grupie wiekowej.
Uważa się, że osobowość człowieka rozwija się aż do wczesnej dorosłości – z tego powodu wielu specjalistów jest zdania, że skoro u nastolatka osobowość nie jest jeszcze w pełni rozwinięta, to tak naprawdę nie powinno się u niego rozpoznawać ewentualnych zaburzeń osobowości, a jeżeli już, to powinno się stwierdzać nieprawidłowy rozwój osobowości. Inni jednak uczeni przekonują, że tak naprawdę u wielu pacjentów, u których rozpoznawane są zaburzenia osobowości w wieku dorosłym, przejawy nieprawidłowych postaw i wzorców myślenia obecne były u nich już zdecydowanie wcześniej, np. w okresie nastoletnim.
Czytaj: Zaburzenia adaptacyjne - jakie są przyczyny i jak się je leczy?
Jakie mogą być przyczyny zaburzeń osobowości u młodzieży?
Na rozwój osobowości ludzkiej wpływ ma bardzo dużo różnych czynników. Na pewne z nich nikt z nas nie ma absolutnie żadnego wpływu – mowa tutaj chociażby o genach, o których sądzi się, że mają one pewien wpływ na to, w jaki sposób kształtuje się nasza osobowość. Uwarunkowania genetyczne to jednak zdecydowanie nie wszystko – rozwój osobowości zależny jest w dużej mierze (a najprawdopodobniej przede wszystkim) od otaczających nas ludzi i środowiska.
Wpływ na osobowość dziecka mają jego rodzice – szczególnie zwiększone ryzyko zaburzeń osobowości mają te dzieci, których opiekunowie sami zmagają się z tego typu problemami. Mały człowiek może obserwować dysfunkcyjne zachowania i niejako się ich uczyć.
Wychowywanie w niepełnej rodzinie, rozejście się rodziców (szczególnie, gdy w takiej sytuacji dziecku nie zostaje zapewniona opieka), wychowywanie w chłodzie emocjonalnym czy nadmierna kontrola i wykonywanie wszystkich obowiązków za dziecko również mogą prowadzić do rozwoju zaburzeń osobowości u młodzieży.
Do ich wystąpienia mogą przyczynić się różni ludzie, z którymi styka się młody człowiek – prowadzić do takich problemów może także i szykanowanie przez rówieśników (co, niestety, obecnie staje się w zasadzie powszechnym zjawiskiem).
Jakie problemy mogą sugerować zaburzenia osobowości u młodzieży?
Od razu warto tutaj nadmienić, że tak naprawdę wyjątkowo trudne jest postawienie granicy pomiędzy tym, które zachowania młodych osób mogą być uznawane jeszcze za wariant normy, a które mogą już wynikać z jakichś zaburzeń osobowości lub nieprawidłowego kształtowania się osobowości nastolatka.
W praktyce jest przecież tak, że okres dojrzewania jest czasem, gdzie zachodzą różne intensywne procesy sprzyjające chociażby wahaniom nastroju czy drażliwości. Co więc może niepokoić rodziców? Przede wszystkim utrwalone, występujące przez dłuższy czas, powtarzające się i przede wszystkim utrudniające nastolatkowi funkcjonowanie zachowania i postawy, których przykładami mogą być:
- nadmierne przejmowanie się krytyką innych ludzi,
- branie wszystkiego za bardzo do siebie,
- stałe poczucie, że wszyscy wyrządzają nastolatkowi krzywdę,
- zrzucanie winy za wszelkie swoje niepowodzenia na innych ludzi,
- nadmierna wrażliwość na odrzucenie,
- skłonność do nawiązywania intensywnych, lecz płytkich relacji z innymi ludźmi,
- zachowania autodestrukcyjne (np. samookaleczanie),
- stałe poczucie wewnętrznej pustki,
- sztywność zachowań,
- postawa antyspołeczna,
- impulsywność.
Powyżej wymienione zostały jedynie pewne wybrane potencjalne przejawy zaburzeń osobowości u młodzieży. W praktyce jednak jest zdecydowanie więcej problemów, które mogą je sugerować, w związku z czym jeśli mamy podejrzenie, że osobowość dziecka może nie rozwijać się prawidłowo, najlepiej udać się do specjalisty.
Kiedy wybrać się do specjalisty?
Młoda osoba, której osobowość może nie rozwijać się prawidłowo, zdecydowanie powinna zostać skonsultowana przez psychologa lub przez psychiatrę dziecięcego. Taka konieczność bierze się po pierwsze stąd, że tak naprawdę wyłącznie specjalista jest w stanie stwierdzić, czy rzeczywiście istnieją jakieś powody do niepokoju.
Dodatkowo dokonanie oceny przez psychologa czy psychiatrę jest istotne również i z tego powodu, iż tak naprawdę niepokojące rodziców zachowania nastolatka mogą się brać z zupełnie innych niż zaburzenia osobowości przyczyn. Mogą nimi być m.in. zaburzenia nastroju (jak depresja czy zaburzenia afektywne dwubiegunowe), różnego rodzaju zaburzenia lękowe, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi czy nawet i zaburzenia psychotyczne.
Jak leczy się zaburzenia osobowości u młodzieży?
Leczenie zaburzeń osobowości czy to u osób dorosłych, czy też u znacznie młodszych pacjentów zazwyczaj nie jest proste – powodem takiej sytuacji jest to, że dość często osoba, która zmaga się z takim problemem, sama w ogóle go nie zauważa. Niełatwe zwykle bywają próby nakłonienia jej do udziału w terapii – pacjent z zaburzeniami osobowości raczej ma przekonanie, że to inni ludzie robią źle, a jego zachowania i postawy są całkowicie w porządku.
Motywacja do leczenia jest tutaj podstawą, ponieważ metodą wykorzystywaną w przypadku zaburzeń osobowości jest psychoterapia. Nierzadko trwa ona przez długi czas – kilka, nawet kilkanaście miesięcy – praca z terapeutą umożliwia jednak zmianę niewłaściwych postaw, a także nauczenie pacjenta tego, w jaki sposób może on modyfikować swoje zachowania. Trzeba podkreślić też to, że nakłaniać młodą osobę, której osobowość może nie rozwijać się prawidłowo, do terapii jak najbardziej warto – im wcześniej bowiem zostanie podjęta psychoterapia, tym większe stają się szanse na uzyskanie jej oczekiwanych efektów w krótszym czasie.
Wiele osób – chociażby ze względu właśnie na czas trwania całego procesu terapeutycznego – preferowałoby skorzystanie z leczenia farmakologicznego. Tak naprawdę nie ma jednak żadnych leków na zaburzenia osobowości – farmakoterapia wdrażana jest u osób z tym problemem wtedy, gdy pojawiają się u nich jakieś dodatkowe zaburzenia psychiczne (jako przykład można tutaj podać zalecanie pacjentowi z zaburzeniami osobowości leków przeciwdepresyjnych po tym, gdy dodatkowo zdiagnozowane zostaną u niego zaburzenia depresyjne).
