Spis treści
- Czym jest ortoreksja?
- Jakie są przyczyny ortoreksji?
- Poznaj 4 najgorsze diety odchudzające WIDEO
- Niezdrowe zainteresowanie zdrowymi produktami – główny objaw
- Inne objawy ortoreksji
- Konsekwencje ortoreksji – w nadmiarze wszystko może szkodzić
- Kto zajmuje się leczeniem ortoreksji?
Najbardziej znanymi zaburzeniami odżywiania są anoreksja (jadłowstręt psychiczny) oraz bulimia (żarłoczność psychiczna). Specjaliści zajmujący się jednak problematyką nieprawidłowych wzorców żywienia stale proponują wprowadzanie coraz to nowych typów zaburzeń odżywiania: jako ich przykłady można podać chociażby drunkoreksję czy ortoreksję.
O drugim z wymienionych problemów – czyli o ortoreksji – po raz pierwszy zaczęto mówić już pewien czas temu. Określenie to zostało bowiem wprowadzone do medycznej nomenklatury już w 1997 roku przez amerykańskiego lekarza Stevena Bratmana.
Czym jest ortoreksja?
Termin ortoreksja wywodzi się od dwóch greckich słów: „ortho”, oznaczającego właściwy lub prawidłowy oraz „oreksis” rozumianego jako apetyt. Teoretycznie więc ortoreksja to prawidłowy apetyt, w rzeczywistości istota problemu jest inna – jest nim prawidłowa dieta.
O ortoreksji mówi się wtedy, kiedy pacjent w znaczący sposób ogranicza zakres przyjmowanych przez siebie pokarmów. Zaczyna on spożywać wyłącznie produkty uznawane za zdrowe – np. pochodzące z ekologicznych upraw, niezawierające żadnych konserwantów czy też pochodzące wyłącznie od lokalnych wytwórców.
Nierzadko w przebiegu ortoreksji dochodzi do wykluczenia z jadłospisu całych grup pokarmów – np. pieczywa, makaronów, mięs oraz tłuszczów zwierzęcych i nabiału (pacjent może chociażby przerzucić się na całkowicie owocowo-warzywną dietę).
Obecnie ortoreksji nie znajdziemy w żadnej z medycznych klasyfikacji – nie widnieje ona wśród zaburzeń odżywiania ani w klasyfikacji chorób ICD, ani w amerykańskiej klasyfikacji psychiatrycznej DSM. Możliwe jednak, iż za pewien czas sytuacja ulegnie zmianie – spowodować to może to, że tak naprawdę coraz więcej osób przejawia zachowania, które mogą odpowiadać ortoreksji.
Jakie są przyczyny ortoreksji?
Co tak naprawdę sprawia, że niektóre osoby stają się ortorektykami, tego do końca nie wiadomo. Zauważono już jednak chociażby związek rygorystycznych upodobań żywieniowych z innymi problemami psychiatrycznymi, takimi jak np. zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, ale i inne zaburzenia odżywiania (nierzadko ortoreksja współistnieje np. z bulimią). Problem powiązuje się również i z pewnymi cechami osobowości – dość często zmagają się z nim osoby przejawiające znacznego stopnia perfekcjonizm.
Wyraźny bywa również związek pomiędzy początkiem ortoreksji a wystąpieniem u człowieka jakichś problemów zdrowotnych. Zdarza się, że pacjent zaczyna w wyjątkowy sposób być zainteresowany swoją dietą i ograniczać obecność w niej różnych pokarmów po tym, kiedy to zachoruje on na alergię pokarmową lub jakąś chorobę przewlekłą (np. na cukrzycę lub chorobę wieńcową serca) czy na chorobę nowotworową. W takiej sytuacji podejrzewa się, że drastyczne zmiany schematu żywieniowego miałyby w zamyśle skutkować poprawą stanu zdrowia.
Możliwość wyeliminowania pewnych składników z diety (o ile zakończona powodzeniem) może dawać pacjentowi poczucie kontroli nad swoim życiem, którego – w sytuacji, gdy nagle pojawia się u niego jakaś choroba – może mu brakować.
Poznaj 4 najgorsze diety odchudzające WIDEO
Niezdrowe zainteresowanie zdrowymi produktami – główny objaw
W obecnych czasach coraz więcej osób zainteresowanych jest zdrowym żywieniem – widać to chociażby po sklepowych półkach, w końcu dzisiaj nietrudno znaleźć w sklepie produkty zawierające zielony jęczmień, dostępny jest duży wybór zdrowych kasz czy też istnieją wydzielone specjalne regały, na których znajdziemy lokalne, ekologiczne produkty.
Nie każde zainteresowanie zdrowymi produktami odpowiada jednak ortoreksji – jak więc rozróżniać „zwyczajne” zainteresowanie zdrową żywnością od patologicznego, które może odpowiadać ortoreksji?
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, jaki wpływ na życie pacjenta mają jego nowe zwyczaje żywieniowe. Sygnał alarmowy stanowi sytuacja, gdzie wtedy, kiedy człowiek nie ma możliwości spożycia uznawanych przez siebie pokarmów – bo np. dana restauracja nie ma takowych w swoim menu – pojawiają się u niego lęk, drażliwość czy znacznego stopnia niepokój.
Wzbudzać czujność powinno również wyjątkowego stopnia zainteresowanie etykietami produktów spożywczych – jeżeli nasz bliski w ogóle nie jest w stanie tknąć czegoś, z czego składem się nie zapoznał, to również może to być przejawem ortoreksji.
Zobacz:
Neofobia żywieniowa: na czym polega to zaburzenie?
Zaburzenia odżywiania u dzieci: rodzaje, przyczyny
Zaburzenia miesiączkowania: przyczyny, rodzaje, leczenie
Dieta eliminacyjna prowadzi do zaburzeń wzrastania?
Inne objawy ortoreksji
Ortoreksję można również podejrzewać w przypadku, gdy poza kontrolowaniem każdego spożywanego produktu występują następujące objawy:
- spędzanie bardzo dużych ilości czasu na rozważaniach, co powinno się jeść i w jaki sposób przygotowywać jedzenie tak, aby było ono jak najzdrowsze,
- obsesyjne śledzenie związanych z dietą i zdrowym żywieniem mediów społecznościowych.
Podkreślenia tutaj wymaga jeszcze jeden aspekt: związek ortoreksji z masą ciała. Pacjenci z tym problemem mogą chudnąć, jednakże sama w sobie utrata masy ciała nie jest ich celem. Jeżeli rzeczywiście osoby te zakładają, że powinny schudnąć, to nie z powodu tego, że uważają, iż źle wyglądają, lecz dlatego, że sądzą, iż mniejsza masa ciała korzystnie wpłynie na ich stan zdrowia.
Konsekwencje ortoreksji – w nadmiarze wszystko może szkodzić
Zbilansowana, urozmaicona dieta, w której skład wchodzą zdrowe, ekologiczne produkty, krzywdy wyrządzić nikomu nie powinna. Inaczej bywa jednak w przypadku ortoreksji – pacjent nierzadko wcale nie analizuje tego, czy skład jego jadłospisu jest odpowiedni, a jedynie zwraca uwagę na to, czy obecne są w nim zdrowe produkty. To dość często doprowadza do wielu różnych problemów.
Pierwszym z możliwych do wystąpienia w przebiegu ortoreksji zaburzeń są niedobory różnych niezbędnych składników. Eliminacja z diety mięsa może chociażby skutkować niedoborami witaminy B12 czy żelaza.
Monotonna, oparta na jednym składniku dieta (np. spożywanie, z niewielką ilością dodatków, wyłącznie kaszy jaglanej) jest prostym sposobem do tego, aby organizmowi zaczęło brakować potrzebnych mu substancji odżywczych.
Innym zagrożeniem, związanym z ortoreksją, jest ryzyko nasilenia istniejących u pacjenta schorzeń. Przykładowo zdarza się, że chorzy na cukrzycę – czyli jednostkę związaną ze zbyt wysokim poziomem glukozy we krwi – postanawiają z powodu swojego schorzenia całkowicie wyeliminować z diety wszelkie cukry. Czymś je jednak muszą zastępować: odnotowywano już sytuacje, gdzie miejsce cukrów zajmowały… tłuszcze, przez co pacjent finalnie przyjmował zdecydowanie zbyt duże ich ilości i jego dieta – zamiast być zdrową – stawała się czynnikiem sprzyjającym nasileniu problemów zdrowotnych.
Kto zajmuje się leczeniem ortoreksji?
Ortoreksja – przynajmniej obecnie – nie jest uznawana za chorobę, w związku z czym mogą pojawiać się pewne wątpliwości dotyczące tego, do kogo się udać w razie jej wystąpienia.
Przede wszystkim zalecane jest skorzystanie z opieki psychologicznej – to właśnie z psychologiem można poszukiwać czynników, które przyczyniły się do nagłej zmiany nawyków żywieniowych (np. obaw przed pogorszeniem stanu zdrowia), a następnie korygować takie nieprawidłowe przeświadczenia (dobre efekty daje terapia poznawczo-behawioralna).
Słuszne wydaje się również skierowanie się do specjalisty od żywienia. Wizyta u dietetyka może doprowadzić do ustalenia jadłospisu, który będzie zarówno zdrowy, jak i będą w nim zawarte wszystkie niezbędne organizmowi witaminy oraz mikro- i makroelementy.
W najcięższych zaś przypadkach ortoreksji – szczególnie wtedy, gdy istnieje podejrzenie, że u pacjenta współistnieje anoreksja, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne czy inne zaburzenia psychiczne lub gdy ortoreksja znacząco zaburza jego codzienne funkcjonowanie – wskazane może być odwiedzenie psychiatry.
