Hiperkalcemia u dziecka to choroba wywołana zbyt dużą ilością wapnia we krwi. Niesie ona ze sobą poważne konsekwencje i wymaga natychmiastowej diagnostyki.
Wapń jest dla ludzkiego organizmu bardzo ważną substancją. Pełni on szereg różnych funkcji – odpowiedzialny jest m.in. za aktywowanie różnych enzymów, bierze udział w krzepnięciu krwi i przesyłaniu informacji pomiędzy komórkami nerwowymi oraz ma wpływ na to, jak przebiegają skurcze komórek mięśni szkieletowych czy mięśnia sercowego. Nadmierna jego ilość (hiperkalcemia) jest jednak niezwykle groźna dla organizmu.
Spis treści:
Hiperkalcemia a regulacja gospodarki wapniowej
Przyczyny hiperkalcemii u dziecka
Objawy hiperkalcemii u dziecka
Konsekwencje hiperkalcemii u dziecka
Badania wykonywane przy podejrzeniu hiperkalcemii u dziecka
Leczenie hiperkalcemii u dziecka
Hiperkalcemia u dziecka a dializy
Hiperkalcemia a regulacja gospodarki wapniowej
Wapń pełni jednak swoje funkcje właściwie tylko wtedy, kiedy we krwi znajdują się jego odpowiednie ilości. Większość – bo aż 99 proc. wapnia w organizmie – zmagazynowana jest w kościach, pozostała część tego pierwiastka krąży we krwi. W razie potrzeby ze swoistego magazynu wapnia, którym są kości, wapń może przechodzić do krwi. W kontrolowaniu gospodarki wapniowej biorą udział różne narządy, najistotniejsze w tym przypadku są nerki, przytarczyce oraz narządy przewodu pokarmowego.
Hiperkalcemia a witamina D
W nerkach wapń jest filtrowany – zazwyczaj większość tego pierwiastka ulega później resorpcji zwrotnej i finalnie trafia z powrotem do krwi. Na nerki działa wydzielany zaś przez przytarczyce parathormon (PTH). Pod wpływem jego działania nerki wydzielają 1-alfa-hydroksylazę, czyli enzym, który prowadzi do powstawania aktywnej formy witaminy D. Witamina ta wpływa z kolei na jelita – dzięki niej dochodzi do zwiększenia wchłaniania wapnia w przewodzie pokarmowym.
Parathormon działa jednak nie tylko na nerki, ale i na kości – prowadzi on do zwiększenia uwalniania z nich wapnia. Bodźcem stymulującym wydzielanie PTH jest niski poziom wapnia we krwi. W sytuacji, gdy wapnia jest z kolei we krwi za dużo, wydzielana jest wtedy kalcytonina – hormon o działaniu odwrotnym do parathormonu, produkowany przez komórki C tarczycy.
Czytaj:
Normy stężenia wapnia we krwi
Regulacja gospodarki wapniowej, jak doskonale widać, jest dość skomplikowana. Zaburzenia dotyczące czynności wymienionych narządów – przytarczyc, nerek czy kości – mogą prowadzić do nieprawidłowego stężenia wapnia we krwi. W sytuacji, gdy jest on zbyt wysoki, określa się to mianem hiperkalcemii, zbyt niskie stężenie wapnia we krwi to z kolei hipokalcemia.
Zazwyczaj przyjmuje się, że stężenie wapnia we krwi powinno być mniejsze od 11 mg/dl. To jednak jest norma ogólna – nieco inna jest norma stężenia wapnia u dzieci. Hiperkalcemia u dziecka może być rozpoznana już przy niższych stężeniach tego pierwiastka – dokładne normy są uzależnione od wieku pacjenta, u dzieci jednak górna granica normy rozciąga się zwykle od 10,2 do 11 mg/dl.
Przyczyny hiperkalcemii u dziecka
Hiperkalcemia u dziecka może być spowodowana przez chorobę genetyczną, jej powodem może być jakaś jednostka, na którą dziecko zachoruje w trakcie życia, jak i może ona być skutkiem niewłaściwego żywienia małego dziecka lub podawania mu zbyt dużych ilości suplementów.
Wśród chorób, które mogą być przyczyną hiperkalcemii u dziecka, wymienia się takie jednostki, jak:
- nadczynność przytarczyc (w postaci pierwotnej, gdzie zwiększone wydzielanie parathormonu wynika z choroby przytarczyc),
- rodzinna hipokalcuria hiperkalcemiczna,
- zespół Williamsa,
- idiopatyczna hiperkalcemia niemowląt,
- zespół mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu 1 (zespół MEN 1, w którym występuje nadczynność przytarczyc oraz guzy trzustki i przysadki mózgowej),
- choroby nowotworowe (takie jak np. białaczka u dziecka, mięsak Ewinga czy nerwiak zarodkowy).
Hiperkalcemia u dziecka może być spowodowana również i przez pewne błędy dietetyczne. Tutaj jako przykłady można podać nadmierną suplementację wapnia, witaminy D czy witaminy A – nadmiar wszystkich z wymienionych substancji, spowodowany zbyt dużą ich podażą dziecku, może skutkować zaburzeniami gospodarki wapniowej.
Czytaj:
Wizyta u immunologa - gdy dziecko często choruje
Jak najszybciej zwalczyć stan zapalny u dziecka
Objawy hiperkalcemii u dziecka
Skoro wapń wpływa na czynność wielu różnych narządów organizmu, to nie sposób dziwić się temu, że jego nieprawidłowa ilość we krwi prowadzi do pojawiania się bardzo wielu rozmaitych dolegliwości. Objawy hiperkalcemii u dziecka dotyczyć mogą układu nerwowego – dziecko, dotychczas rozbiegane i wesołe, nagle może stawać się bardzo apatyczne. Występować mogą u niego osłabienie mięśni, jak i senność czy ból głowy.
W przypadku przewodu pokarmowego hiperkalcemia u dziecka może skutkować nudnościami i wymiotami, a także zaparciem i brakiem apetytu. Zbyt wysoki poziom wapnia sprzyja wystąpieniu zapalenia trzustki, kamicy pęcherzyka żółciowego, a także – przez to, że wapń zwiększa wydzielanie kwasu solnego w żołądku – zwiększone jest ryzyko rozwinięcia się choroby wrzodowej żołądka.
Konsekwencje hiperkalcemii u dziecka
Hiperkalcemia u dziecka wpływa też na nerki. Przez nią u małego pacjenta występować może wielomocz, oprócz tego wysoki poziom wapnia we krwi zwiększa zagrożenie kamicą nerkową. W przypadku układu krążenia hiperkalcemia u dziecka może być przyczyną podwyższenia ciśnienia tętniczego krwi, jak i przyspieszenia czynności serca czy wystąpienia zaburzeń rytmu serca. Oprócz już wymienionych, hiperkalcemia u dziecka może doprowadzić również i do odwodnienia.
Nasilenie objawów hiperkalcemii u dziecka jest uzależnione od tego, jak bardzo stężenie wapnia w jego krwi przekracza normę. Przy bardzo wysokim poziomie wapnia we krwi może rozwijać się tzw. przełom hiperkalcemiczny. Stanowi on zagrożenie życia, do jego objawów zalicza się m.in. znacznego stopnia odwodnienie, zaburzenia świadomości, silne wymioty i bóle brzucha czy poważne zaburzenia rytmu serca.
Czytaj:
Mamo, boli mnie brzuch: jak dziecko może próbować zwrócić na siebie uwagę?
Badania wykonywane przy podejrzeniu hiperkalcemii
W razie pojawienia się przypuszczeń, że za stan dziecka odpowiada właśnie hiperkalcemia, przede wszystkim konieczne jest wykonanie u niego oznaczenia poziomu wapnia we krwi.
Samo jednak stwierdzenie hiperkalcemii u dziecka nie da raczej odpowiedzi na to, co doprowadziło do tego stanu. Z tego powodu poza oznaczeniem poziomu wapnia wykonywane są u dziecka inne badania, m.in.:
- poziom parathormonu,
- poziom fosforanów,
- badanie moczu (można w nim stwierdzić hiperkalciurię, czyli nadmiar wapnia),
- poziom witaminy D,
- poziom fosfatazy zasadowej,
- poziom kreatyniny,
- poziom peptydu podobnego do PTH (PTHrP – może on być produkowany przez komórki różnych nowotworów).
Jak rozpoznać skazę białkową u dziecka? Wideo
Leczenie hiperkalcemii u dziecka
Wykonanie powyżej wymienionych badań jest bardzo ważne z tego powodu, iż leczenie hiperkalcemii u dziecka wymaga wyeliminowania przyczyny zbyt wysokiego poziomu wapnia we krwi. Przykładowo hiperkalcemia, której towarzyszy nadmiar parathormonu i hipofosfatemia (obniżony poziom fosforanów we krwi), może być skutkiem pierwotnej nadczynności przytarczyc, w której przypadku konieczne może być przeprowadzenie operacji usunięcia przytarczyc.
Ze względu jednak na zagrożenie wystąpieniem przełomu hiperkalcemicznego, w razie hiperkalcemii konieczne jest niezwłoczne rozpoczęcie leczenia, dzięki któremu dojdzie do spadku stężenia wapnia we krwi. Za najważniejsze uznaje się tutaj nawadnianie organizmu – pacjentowi podaje się dożylnie roztwory chlorku sodu (NaCl), co ma na celu doprowadzenie do zwiększenia wydalania wapnia wraz z moczem.
Hiperkalcemia u dziecka a dializy
Aby jeszcze bardziej wzmocnić usuwanie płynów z organizmu, w przypadku hiperkalcemii stosowane mogą być także leki moczopędne (takie jak np. furosemid). U pacjentów, u których poziom wapnia we krwi jest bardzo wysoki i u których jednocześnie występuje niewydolność nerek, może zaistnieć konieczność przeprowadzenia dializy celem przyspieszenia usuwania wapnia z organizmu.
W leczeniu hiperkalcemii u dziecka wykorzystane mogą także zostać leki, które ograniczą uwalnianie wapnia z kości. Takimi preparatami są, działająca odwrotnie do parathormonu, kalcytonina, ale i bisfosfoniany (np. kwas zoledronowy czy pamidronian). Aby doprowadzić do zmniejszenia wchłaniania wapnia w przewodzie pokarmowym, chorym podawane mogą być glikokortykosteroidy.
