Spis treści
- Zespół policystycznych jajników - objawy PCOS
- Policystyczne jajniki - co to znaczy?
- Czym jest zespół policystycznych jajników?
- Leczenie farmakologiczne zespołu jajników policystycznych
- Leczenie niepłodności spowodowanej przez PCOS
- Zespół policystycznych jajników - leczenie chirurgiczne
- Policystyczne jajniki a tryb życia
- Polecamy wideo: Diagnozowanie zespołu jajników policystycznych
Niezdiagnozowany i nieleczony zespół policystycznych jajników (PCOS) może nawet uniemożliwić zajście w ciążę. Dlatego, jeśli kobiety, które planują w przyszłości zajść w ciążę, powinny zwrócić szczególną uwagę na niepokojące objawy zespołu jajników policystycznych.
Zespół policystycznych jajników - objawy PCOS
Jednym z objawów zespołu jajników policystycznych są zaburzenia miesiączkowania, spowodowane nieprawidłową gospodarką hormonalną. Miesiączki pojawiają się zwykle nieregularnie, a czasem wręcz zanikają. Są to głównie cykle bezowulacyjne, co uniemożliwia kobiecie zajście w ciążę. Pod wpływem działania hormonów rośnie pęcherzyk Grafa, w którym dojrzewa komórka jajowa, jednak nie dochodzi do jej uwolnienia. Taki mechanizm, powtarzający się wielokrotnie, prowadzi do zmian w ultrasonograficznym obrazie jajników, na którym widoczne są liczne obumarłe pęcherzyki.
Typowymi objawami rozregulowanej gospodarki hormonalnej przy PCOS są też zmiany skórne i problemy z owłosieniem. Trądzik, poza twarzą może występować również na plecach i klatce piersiowej. Owłosienie często pojawia się w nietypowych miejscach, np. nad górną wargą, udach, policzkach czy klatce piersiowej. Jest to wynik ekspozycji kobiecego ciała na działanie zwiększonej ilości męskich hormonów. Niwelowanie tych dolegliwości opiera się więc na zmniejszaniu stężenia androgenów w krwi kobiety.
Ponadto w wyniku zaburzonej gospodarki hormonalnej mogą wystąpić problemy metaboliczne:
- Tycie w okolicach talii
- Nadciśnienie
- Podwyższony poziom cukru we krwi
- Leczenie farmakologiczne zespołu jajników policystycznych
>> Hiperprolaktynemia: choroba młodych kobiet i coraz częstsza przyczyna niepłodności
Policystyczne jajniki - co to znaczy?
Policystyczne jajniki to dziś niezwykle częste schorzenie. Najczęściej dotyka młode kobiety. Charakteryzuje się nieregularnymi miesiączkami, trądzikiem i łojotokiem, wypadaniem włosów, obecnością ciemnego owłosienia na twarzy i ciele, przybieraniem na wadze oraz występowaniem pęcherzyków w jajnikach. Pospolite objawy sprawiają, że jest jednocześnie łatwy i trudny do rozpoznania. Czy muszą one oznaczać chorobę?
Według kryteriów, o zespole policystycznych jajników można mówić, gdy spełnione są 2 z 3 następujących warunków:
- nadmiar męskich hormonów - androgenów - w badaniach biochemicznych lub kliniczne objawy nadmiaru tych hormonów: hirsutyzm, czyli występowanie typowego dla mężczyzn owłosienia, trądzik, łojotok, łysienie
- cykle bezowulacyjne lub rzadkie występowanie owulacji.
- kryterium ultrasonograficzne - występowanie torbielowatych jajników - co najmniej 12 pęcherzyków na jednym jajniku lub większa niż 10 cm sześciennych objętość jajników.
Czym jest zespół policystycznych jajników?
Leczenie farmakologiczne zespołu jajników policystycznych
Leczenie PCOS jest uzależnione od tego, czy kobieta planuje zostać mamą. Jeżeli w najbliższej przyszłości nie planujemy zachodzić w ciążę, najlepszym rozwiązaniem mogą okazać się tabletki antykoncepcyjne. Dzięki zablokowaniu naturalnego cyklu miesiączkowego, pęcherzyki w jajnikach wchłaniają się i nie pojawiają się nowe zmiany. Tabletki pozwalają również na wyregulowanie częstotliwości krwawień i złagodzenie pozostałych objawów, takich jak zmiany trądzikowe i nadmierne owłosienie (hirsutyzm).
W leczeniu zespołu jajników policystycznych najczęściej są stosowanie:
- doustne tabletki antykoncepcyjne zawierające gestageny III lub IV generacji, wykazujące lekkie działanie antyandrogenne. Tabletki te zwiększają również poziom globuliny SHBG, która wiąże i dezaktywuje krążący we krwi testosteron;
- octan cyproteronu, zawarty min. w tabletkach Diane35, Sindi35 i Androcur, skutecznie hamuje działanie męskich hormonów w organizmie kobiet
- spironolakton, stosowany jest w lekach na nadciśnienie tętnicze i obrzęki, w odpowiednich dawkach wykazuje również działanie antyandrogenne i jest co raz częściej stosowany przez lekarzy przy zaburzeniach hormonalnych
- metformina, której głównym celem jest zwiększanie wrażliwości tkanek na działanie insuliny, również wykazuje pośrednie działanie antyandrogenne. Przyczynia się do spadku masy ciała i zmniejszenia ilości insuliny w organizmie, co pozytywnie wpływa na obniżenie wydzielania przez jajniki androgenów.
Niestety, każda z przedstawionych terapii działa tylko wtedy, gdy ją aktywnie stosujemy i nie prowadzi do trwałego wyleczenia. Wraz z odstawieniem leków, dolegliwości mogą więc powracać. Ważne jest, aby stosując tabletki hormonalne, co pół roku kontrolować czynność pracy wątroby, wykonując tzw. próby wątrobowe. Istotne jest również regularne badanie krzepliwości krwi (koagulogram), co pozwala monitorować ryzyko wystąpienia zakrzepów i zatorów żylnych.
Leczenie niepłodności spowodowanej przez PCOS
Jeśli planujemy dziecko, powinnyśmy udać się do ginekologa-endokrynologa, który zaleci nam wykonanie usg transwaginalnego oraz podstawowych badań hormonalnych i metabolicznych. Będzie to poziom androgenów (testosteron, androstendion), prolaktyna, estradiol, krzywa cukrowa i insulinowa oraz poziom trójglicerydów i cholesterolu. W zależności od uzyskanych wyników proponowane jest odpowiednie leczenie farmakologiczne, a w razie niepowodzenia – chirurgiczne.
Leczenie farmakologiczne niepłodności spowodowanej przez PCOS często rozpoczyna się od kilkumiesięcznego stosowania tabletek antykoncepcyjnych. Takie działanie ma na celu „wyciszenie” funkcji jajników, co niekiedy pozwala na uzyskanie owulacji w pierwszym cyklu po odstawieniu tabletek. Należy jedna liczyć się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia ciąży mnogiej.
Kolejną metodą leczenia farmakologicznego jest stosowanie leków stymulujących owulację. Lekiem pierwszego rzutu jest zwykle klomifen. Jeśli klomifen nie zadziała, stosuje się gonadotropiny: gonadotropinę menopauzalną lub folitropinę rekombinowaną. Terapia gonadotropinami jest jednak dosyć kosztowna, zwiększa też ryzyko zajścia w ciążę mnogą. Gdy u kobiety występuje dodatkowo hiperprolaktynemia, a więc zwiększone wydzielanie prolaktyny przez przysadkę mózgową, stosuje się leki hamujące jej wydzielanie, takie jak np. nonprolac i bromergon. Należy bowiem pamiętać, że już sama prolaktyna, nawet bez innych współistniejących zaburzeń, potrafi skutecznie uniemożliwić owulację.
W przypadku kobiet o zbyt wysokiej masie ciała, konieczna jest redukcja wagi. Tkanka tłuszczowa potrafi wytwarzać niewielkie ilości androgenów, które dodatkowo blokują dojrzewanie komórki jajowej. Warto również pokusić się o badania diagnostyczne w kierunku insulinooporności, a więc wykonanie krzywej cukrowej i krzywej insulinowej. W zaburzeniu tym występuje zmniejszona wrażliwość tkanek na działanie insuliny, co w praktyce oznacza, iż trzustka musi wyprodukować jej niekiedy nawet kilkukrotnie więcej, aby kontrolować poziom glukozy, niż u osoby zdrowej. Tak ogromne ilości insuliny stymulują zaś jajniki do wywarzania androgenów oraz blokują proces spalania tkanki tłuszczowej. W takich przypadkach stosuje się leki zawierające metforminę, która uwrażliwia tkanki na działanie insuliny, przez co zmniejsza wydzielanie tego hormonu. Działanie leków możemy dodatkowo poprawić przez regularną aktywność fizyczną i stosowanie diety niskowęglowodanowej.
Zobacz:
Zespół Ashermana a ciąża. Przyczyny i leczenie zrostów
PCOS - dieta
Wykazano, iż prawidłowe leczenie insulinooporności, a co za tym idzie, również przywrócenie właściwej masy ciała, często prowadzi do regulacji cyklu miesiączkowego, a nawet do przywrócenia owulacji. Stąd też do leczenia tego zaburzenia przywiązuje się coraz większą uwagę. Podstawą terapii jest stosowanie diety niskowęglowodanowej, bazującej na indeksach glikemicznych produktów. Regularne spożywanie niewielkich posiłków, składających się z produktów o niskim indeksie glikemicznym, a więc niewiele podnoszących poziom glukozy we krwi, zapobiega niekontrolowanym i szkodliwym dla zdrowia wyrzutom insuliny. Istotne są również regularne ćwiczenia, ponieważ wysiłek fizyczny uwrażliwia tkanki na działanie tego hormonu. W przypadku dużej insulinooporności konieczne jest stosowanie leków uwrażliwiających tkanki na insulinę. Taka terapia zaburzeń gospodarki węglowodanowej przynosi bardzo dobre efekty, jednak trzeba pamiętać, że insulinooporności nie da się wyleczyć i należy stosować terapię do końca życia.
Zespół policystycznych jajników - leczenie chirurgiczne
Gdy zawodzą metody farmakologiczne, z pomocą może nam przyjść chirurgia. Zabiegi takie jak resekcja klinowa jajników - obecnie już coraz rzadziej stosowana, czy zabiegi laparoskopowe - elektrokauteryzacja i laserowy drilling, mogą okazać się właściwym kierunkiem w drodze do upragnionej ciąży.
Wszystkie metody chirurgiczne mają na celu usunięcie zalegających w jajnikach pęcherzyków - najczęściej poprzez nakłucie jajników - i czasowe przywrócenie owulacji. Mimo że są to metody skuteczne, należy zdawać sobie sprawę, iż ich działanie nie jest trwałe. Podobnie jak i przy innych interwencjach chirurgicznych, nie można również wykluczyć pojawienia się zrostów pozabiegowych.
>> Kuracja luteiną pomoże uregulować cykl i zajść w ciążę?
Policystyczne jajniki a tryb życia
Nie ma bardziej skomplikowanego i precyzyjnego mechanizmu od ludzkiego organizmu. Codziennie oddziałuje na niego masa rozmaitych czynników, a my fundujemy mu dodatkowe przeżycia: pośpiech, stres, brak regularnych posiłków, brak snu. Nie można się więc dziwić, że z czasem organizm może powiedzieć "dość" i zwyczajnie się rozregulować. I wtedy mogą pojawić się problemy.
Na skutek takiego trybu życia możemy przybrać na wadze, nabawić się trądziku oraz rozregulować swój cykl. Ginekolog może podejrzewać zespół policystycznych jajników, ale aby potwierdzić diagnozę, zleci wykonanie badań hormonalnych, testu na tolerancję glukozy oraz dopochwowego USG narządu rodnego. Jeśli lekarz nie stwierdzi w nim występowania pęcherzyków w jajnikach, test na tolerancję glukozy wyjdzie nam prawidłowo, a hormony będą nieznacznie rozregulowane, prawdopodobnie nie cierpimy na zespół policystycznych jajników.
Wyjść z takiej sytuacji jest kilka. Jeśli wskaźniki hormonów nie odbiegają mocno od normy, ginekolog zleci nam kurację luteiną na wywołanie miesiączki i pobudzenie jajników do pracy. Być może organizm wyhamował ze względu na nasz tryb życia, a po kuracji znów zacznie normalnie pracować. Oczywiście, będziemy musiały również zmienić swój plan dnia i nie brać na siebie tak wielu obowiązków.
Jeśli w badaniach wyszedł nam znacznie podwyższony poziom testosteronu, lekarz przepisze nam tabletki antykoncepcyjne na obniżenie męskich hormonów. Taka kuracja będzie trwała kilka miesięcy i powinna przynieść dobre efekty. Gdybyśmy wkrótce chciały zajść w ciążę, powinniśmy próbować od razu po odstawieniu tabletek, kiedy płodność jest najwyższa, a hormony ustabilizowane. Później organizm znów może się rozregulować.
>> Leki ułatwiające zajście w ciążę: Clostilbegyt, Castagnus. Czy naprawdę działają?
Polecamy wideo: Diagnozowanie zespołu jajników policystycznych
- Policystyczne jajniki to ciekawe zjawisko z ginekologicznego punktu widzenia. Powstało już bardzo dużo jego definicji, rozpoznać je można według kryteriów, opracowanych przez specjalistów europejskich i amerykańskich w 2003 roku w Rotterdamie - mówi w rozmowie z "Dzień dobry TVN" dr Barbara Grzechocińska, ginekolog-endokrynolog.
