Cholesterol to substancja, która zwykle kojarzy się źle - jej wysokie stężenie we krwi przyczynia się bowiem do powstawania miażdżycy i innych chorób układu krążenia, takich jak choroba wieńcowa, zawał serca czy udar mózgu. Ale czy cholesterolu powinny się też obawiać kobiety w ciąży?
Czy trzeba go ograniczać - i w jaki sposób – czy też nie należy się nim przejmować, bo nie ma żadnego wpływu na rozwój dziecka i zdrowie mamy? Oto kilka ważnych faktów, które warto znać.
Spis treści:
Cholesterol niezdbędny do dobrego zdrowia
Podwyższone stężenie cholesterolu w ciąży
Wysokie stężenie cholesterolu w ciąży
Dziedziczenie poziomu cholesterolu
Leki na obniżenie cholesterolu
Cholesterol niezbędny do dobrego zdrowia
Cholesterol jest substancją tłuszczową obecną we wszystkich komórkach organizmu i niezbędną do prawidłowego przebiegu wielu procesów życiowych. Jest np. podstawowym składnikiem wszystkich błon komórkowych, uczestniczy w wytwarzaniu kwasów żółciowych (niezbędnych do prawidłowego trawienia) oraz wielu hormonów (m.in. estrogenów i progesteronu).
Cholesterol jest też potrzebny do produkcji i przyswajania witaminy D. Co więcej, w ciąży jego rola jeszcze wzrasta, jest on bowiem źródłem syntezy wielu ważnych w tym czasie hormonów, które odpowiadają za prawidłowy rozwój łożyska i płodu.
Typy cholesterolu
Podobnie jak inne tłuszcze, cholesterol nie rozpuszcza się we krwi, i dlatego jest transportowany w cząstkach zwanych lipoproteinami. Wyróżnia się kilka typów lipoprotein (zwanych również frakcjami), z czego dwa najważniejsze to HDL – potocznie określany jako „dobry cholesterol” i LDL – potocznie nazywany „złym cholesterolem”.
Mają one zupełnie inne działanie: lipoproteiny HDL chronią naczynia krwionośne przed miażdżycą, natomiast LDL prowadzą do powstania blaszki miażdżycowej i w konsekwencji – zawału serca, udaru mózgu i innych chorób pokrewnych.
Czytaj:
Obowiązkowe badania w ciąży na NFZ
Morfologia krwi - najważniejsze badanie w ciąży
Jak odczytać wyniki badań krwi i moczu w ciąży?
Badanie cholesterolu w ciąży
Lipidogramu, czyli badania laboratoryjnego przedstawiającego stężenia poszczególnych tłuszczów we krwi, nie ma wśród badań zalecanych dla kobiet w ciąży. Oznacza to, że jeśli kobieta przed ciążą nigdy nie miała problemów z wysokim cholesterolem i odżywia się w miarę racjonalnie (je mało tłuszczów zwierzęcych, a dużo świeżych warzyw), to w czasie ciąży raczej nie ma się czego obawiać.
Natomiast bardzo muszą uważać na cholesterol szczególnie dwie grupy kobiet:
- te, które mają dziedziczną skłonność do wysokiego poziomu cholesterolu (tzw. hipercholesterolemia rodzinna),
- a także te z bardzo wysokim poziomem trójglicerydów.
Takie przyszłe mamy powinny regularnie kontrolować poziom cholesterolu we krwi i stosować się do zaleceń lekarza.
Podwyższone stężenie cholesterolu w ciąży
Wzrost poziomu cholesterolu w ciąży jest zjawiskiem fizjologicznym, jest on bowiem potrzebny do zwiększonej produkcji hormonów ciążowych. Podczas ciąży stężenie wszystkich lipidów w surowicy wzrasta, lecz najbardziej dotyczy to trójglicerydów.
Wzrost ten jest podobny (procentowo - w stosunku do stanu sprzed ciąży) u kobiet, które już przed ciążą miały wysoki poziom cholesterolu, jak i u tych, które takich problemów nie miały. Jednak - co oczywiste - szczególnie mamy z tej pierwszej grupy są narażone na przykre konsekwencje wysokiego cholesterolu, bo u nich poziom cholesterolu jest wysoki zwykle od samego momentu zapłodnienia, a w ostatnich miesiącach cholesterol całkowity może wynosić nawet powyżej 500 mg/dl!
Takie kobiety muszą być oczywiście pod stałą kontrolą lekarza, ale też nie powinny wpadać w panikę – pamiętając, że normy w ciąży są wyższe niż poza ciążą (nie podajemy ich, bo to zawsze rzecz bardzo indywidualna).
Które ciężarne powinny zrobić lipidogram?
Badanie dostarczające informacji o stężeniu poszczególnych frakcji lipidowych we krwi żylnej to lipidogram. Standardowy lipidogram obejmuje oznaczenie poziomu całkowitego cholesterolu, stężenie frakcji HDL i LDL oraz stężenia trójglicerydów. Badanie (pobranie krwi w zgięciu łokciowym) powinno być wykonywane na czczo, po minimum ośmiogodzinnej przerwie w jedzeniu.
W ciąży badanie to muszą wykonywać regularnie kobiety obciążone rodzinnie wysokim poziomem cholesterolu. Ale warto, by zrobiły je też te przyszłe mamy, które palą papierosy (lub paliły przed ciążą), chorują na nadciśnienie tętnicze, mają nadwagę lub otyłość lub w ich rodzinie były osoby z przedwczesną chorobą niedokrwienną serca.
Wysokie stężenie cholesterolu w ciąży
Wysokie stężenie cholesterolu u ciężarnej może być przyczyną stanu przedrzucawkowego, a trójglicerydów – przedwczesngo porodu. Hipercholesterolemia skutkuje też przyspieszonym rozwojem miażdżycy u matki (w ciąży nie stosuje się leków).
Dziedziczenie poziomu cholesterolu
Naukowcy od lat badają ten problem i wyniki tych badań są jednoznaczne: gdy przed zajściem w ciążę lub w ciąży kobieta ma wysokie stężenie tzw. złego cholesterolu (LDL), to ryzyko, że ten sam problem pojawi się u jej potomka – gdy już dorośnie – wzrasta aż pięciokrotnie! Co oczywiście odbije się niekorzystnie na jego zdrowiu.
Czytaj:
O czym świadczy kolor moczu w ciąży?
Co oznaczają leukocyty w moczu w ciąży?
Bakteriomocz bezobjawowy w ciąży. Czy potrzebna antybiotykoterapia?
Leki na obniżenie cholesterolu
Należy pamiętać o tym, aby w czasie ciąży odstawić wszystkie leki mające za zadanie obniżenie poziomu cholesterolu. Zabronione są nie tylko leki najpopularniejsze, czyli statyny (mają działanie teratogenne, czyli uszkadzają płód!), ale również te należące do grupy fibratów czy żywice jonowymienne.
W wyjątkowych przypadkach - gdy bardzo wysoki cholesterol jest uwarunkowany rodzinnie – lekarz może zaordynować stosowanie kolesewelamu, który nie wchłania się z przewodu pokarmowego. Specyfik ten, jak wynika z badań, nie powoduje żadnych niepożądanych efektów u płodów zwierząt (nie wykonywano badań u kobiet w ciąży).
Co warto wiedzieć o cukrzycy w ciąży? Wideo
Cholesterol w ciąży a dieta
Kobiety, które mają wysoki cholesterol, już przed ciążą powinny zmodyfikować swoją dietę, eliminując z niej produkty pochodzenia zwierzęcego (tłuszcze nasycone) i zastępując je tłuszczami nienasyconymi.
Szczególnie korzystne jest spożywanie tłustych ryb morskich, które zawierają wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Zmniejszają one zlepianie się płytek krwi, co powoduje, że blaszki cholesterolu nie mogą przywierać do ścianek naczyń krwionośnych i tworzyć zatorów. Obniżają też poziom całkowitego cholesterolu, trójglicerydów i LDL.
Dla kobiet w ciąży polecane są także suplementy diety zawierające kwasy omega 3, zwłaszcza kwas DHA – według PTGiP każda ciężarna powinna przyjmować minimum 600 mg DHA dziennie.
W diecie antycholesterolowej bardzo istotne jest również jedzenie dużej ilości świeżych warzyw (600 g dziennie) i owoców (300 g dziennie) zawierających sterole roślinne. Koniecznie muszą się też tam znaleźć produkty pełnoziarniste zawierające błonnik – to także ważny oręż w walce z wysokim cholesterolem.
Czytaj:
Jak powinna wyglądać dieta w ciąży?
Tygodniowy jadłospis na 1 trymestr ciąży
Aby obniżyć poziom cholesterolu, OGRANICZ LUB WYELIMINUJ Z DIETY:
- wieprzowinę i inne tłuste mięsa (np. kurczak ze skórką)
- podroby
- masło
- śmietanę
- czekoladę
- cukierki i ciastka
- żółtka jajek
- chipsy
- frytki
- tłusty nabiał
Zamiast tego jedz:
- tłuste ryby morskie
- jak najwięcej zielonych warzyw (sałata, kalafior, brokuły, kapusta, pomidory)
- czosnek
- pieczywo pełnoziarniste,
- oleje roślinne (rzepakowy, kukurydziany)
- świeże owoce – zwłaszcza jabłka oraz czerwone winogrona.
- UWAGA: w ciąży nie należy jeść tzw. żywności funkcjonalnej, czyli np. margaryn z dodatkiem steroli i stanoli roślinnych, które obniżają stężenie cholesterolu.
