Spis treści
- Przyczyny zapalenia trzustki u dzieci
- Jakie mogą być objawy zapalenia trzustki u dzieci?
- Zapalenie trzustki a infekcje przewodu pokarmowego: jak je rozróżnić?
- Badania wykonywane przy podejrzeniu zapalenia trzustki
- Zapalenie trzustki u dzieci: leczenie
- Rokowanie dzieci z zapaleniem trzustki
Trzustka uznawana jest za jeden z najważniejszych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Istotność trzustki wynika przede wszystkim z tego, iż narząd ten wydziela bardzo ważne dla organizmu hormony – przede wszystkim kontrolującą poziom glukozy we krwi insulinę.
Wśród chorób związanych z trzustką wyróżnia się wiele różnych problemów – jako ich przykład można podać chociażby cukrzycę czy nowotwory trzustki. Jeszcze innym schorzeniem, które może dotyczyć tego narządu, jest zapalenie trzustki. Choroba ta traktowana jest jako problem osób dorosłych, u dzieci jednak zapalenie trzustki również może występować. Warto mieć podstawową wiedzę na temat tego problemu – zapalenie trzustki u dzieci prowadzi bowiem do podobnych dolegliwości, jakie występują w przypadku zakażeń przewodu pokarmowego czy zatruć pokarmowych, przez co może dochodzić do przeoczenia zdecydowanie groźniejszej niż jelitówka choroby.
Przyczyny zapalenia trzustki u dzieci
Wyróżniane są dwa rodzaje zapaleń trzustki: ostre oraz przewlekłe. Drugie z wymienionych, czyli przewlekłe zapalenie trzustki, rozwija się stopniowo i zazwyczaj trwa przez długi czas. Przyczyną przewlekłego zapalenia trzustki, spotykanego wyjątkowo rzadko, typowo są różne wrodzone schorzenia występujące u dziecka – jako ich przykład można podać mukowiscydozę.
Częstszą postacią zapalenia trzustki jest ostre zapalenie trzustki (OZT). Nie tylko wyróżnianych jest więcej przypadków tej choroby w populacji dziecięcej, ale i podać można zdecydowanie więcej potencjalnych przyczyn zapalenia trzustki u dzieci – przykładowymi z nich są:
- kamica przewodów żółciowych,
- infekcje (głównie nagminne zapalenie przyusznic, czyli świnka, innymi zakażeniami, w których może dochodzić do ostrego zapalenia trzustki, są również różyczka, odra oraz wirusowe zapalenia wątroby),
- urazy (dotyczy to szczególnie urazów jamy brzusznej – OZT może się rozwinąć u dziecka, które np. spadło z roweru),
- zakażenia pasożytnicze (np. lamblią),
- zaburzenia metaboliczne (szczególnie hipertriglicerydemia, czyli podwyższony poziom trójglicerydów – jednej z frakcji tłuszczów – we krwi),
- stosowanie niektórych leków (np. glikokortykosteroidów).
Możliwych przyczyn ostrego zapalenia trzustki u dzieci – jak widać powyżej – wyróżnia się wiele. Warto jednak podkreślić, że i tak u części pacjentów – nawet u 30-40% z nich – nie udaje się odnaleźć czynnika, który doprowadził do wystąpienia choroby trzustki u małego pacjenta.
Jakie mogą być objawy zapalenia trzustki u dzieci?
Podstawowym objawem zapalenia trzustki u dzieci jest ból brzucha. Typowo ma on charakter opasający i pojawia się w obrębie nadbrzusza. Charakterystyczną cechą, która może wskazywać właśnie na to, że malec cierpi na zapalenie trzustki, jest promieniowanie bólu – dziecko może mówić o tym, że odczuwa ból również i w obrębie lędźwi, podżebrzy czy ramion.
Innymi możliwymi objawami ostrego zapalenia trzustki u dzieci mogą być:
- wymioty,
- nudności,
- gorączka,
- wzdęcie brzucha,
- biegunka,
- żółtaczka,
- znaczny niepokój u dziecka,
- przyspieszenie czynności serca,
- spadek ciśnienia tętniczego krwi.
Objawy ostrego zapalenia trzustki rozwijają się w krótkim czasie i szybko przybierają swoje maksymalne natężenie. Inaczej zaś przebiega przewlekłe zapalenie trzustki. W przypadku tej jednostki pacjent może borykać się z uporczywymi, długo utrzymującymi się bólami brzucha o zmiennym nasileniu. Ból brzucha w przewlekłym zapaleniu trzustki może ulegać nasileniu w różnych sytuacjach, pogarszać stan pacjentów może m.in. zwyczajne przyjmowanie płynów czy spożywanie posiłków. Ze względu na zaburzenia wydzielania enzymów trzustkowych i związane z tym zaburzenia trawienia i wchłaniania substancji odżywczych z przewodu pokarmowego, dochodzić może do postępującego spadku masy ciała.
Zapalenie trzustki a infekcje przewodu pokarmowego: jak je rozróżnić?
Ból brzucha, wymioty czy gorączka pojawiać się mogą zarówno w przypadku zapalenia trzustki, jak i w przebiegu zakażeń wirusowych przewodu pokarmowego – jak więc odróżnić od siebie te dwa problemy? Przede wszystkim pod uwagę trzeba wziąć intensywność doświadczanych przez dziecko objawów. W zapaleniu trzustki ból brzucha jest bardzo silny – natężenie dolegliwości może być takiego stopnia, że dziecko może unikać podejmowania jakiegokolwiek ruchu. Uwagę warto również zwrócić na charakter wymiotów (w przypadku zapalenia trzustki mogą one mieć nietypowe zabarwienie, np. być zielonkawe czy brązowawe). Niepokój wzbudzać również powinno zażółcenie powłok skórnych, szczególnie w sytuacji, kiedy współwystąpi ono razem z wyjątkowo silnym bólem brzucha, wymiotami i innymi możliwymi objawami zapalenia trzustki.
Badania wykonywane przy podejrzeniu zapalenia trzustki
W przypadku wysunięcia podejrzenia, że dziecko cierpi na zapalenie trzustki, wykonywanych jest u niego wiele badań laboratoryjnych oraz obrazowych. W przypadku pierwszych z wymienionych istotne są badania m.in. różnych enzymów trzustkowych (np. amylazy i lipazy), ale i badanie morfologii krwi oraz stężenia białka C-reaktywnego (CRP, oznaczanie tego parametru umożliwia dokonanie oceny ciężkości ostrego zapalenia trzustki u dziecka).
Pierwszym badaniem obrazowym, które wykonywane jest u pacjentów z zapaleniem trzustki, jest USG jamy brzusznej. Poza nim wykorzystanie znajduje również RTG (zarówno klatki piersiowej, jak i brzucha), a także tomografia komputerowa oraz – czasami – endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW – badanie to wykonywane jest tylko u niektórych pacjentów z OZT – ze względu na to, że podczas niego uzyskiwany jest dostęp do dróg żółciowych, ECPW stosuje się m.in. w razie kamicy żółciowej, gdzie możliwe jest usunięcie istniejących w drogach żółciowych złogów).
Zapalenie trzustki u dzieci: leczenie
W leczeniu zapalenia trzustki u dzieci wykorzystywane jest przede wszystkim leczenie zachowawcze. Polega ono na korygowaniu zaburzeń wodno-elektrolitowych (pacjentom podawane są dożylnie różnorodne płyny, co ma m.in. przeciwdziałać wystąpieniu wstrząsu), a także na ograniczaniu produkcji soków trzustkowych – w prawidłowych warunkach enzymy trzustkowe uaktywniają się dopiero w świetle przewodu pokarmowego, w OZT dochodzi do ich zdecydowanie szybszej aktywacji, przez co enzymy te mogą prowadzić do destrukcji nie tylko samej trzustki, ale i innych tkanek. W celu ograniczenia czynności wydzielniczej trzustki, pacjentom zalecane jest przede wszystkim utrzymanie przez jakiś czas ścisłej głodówki.
Jak wspominano, jednym z podstawowych objawów ostrego zapalenia trzustki jest ból – z tego względu podawanie dzieciom preparatów przeciwbólowych stanowi jeden z elementarnych etapów leczenia zapalenia trzustki.
U większości pacjentów ścisłe monitorowanie ich stanu oraz farmakoterapia w zupełności wystarczają do opanowania procesu chorobowego. Są to sytuacje rzadkie, aczkolwiek istnieje możliwość wystąpienia różnych komplikacji zapalenia trzustki, takich jak np. ropień trzustki lub martwica dużej ilości miąższu tego narządu. W przypadku tego rodzaju powikłań u dziecka z zapaleniem trzustki może już niestety dochodzić do konieczności zastosowania leczenia zabiegowego.
Rokowanie dzieci z zapaleniem trzustki
Ostre zapalenie trzustki z pewnością można traktować jako poważną chorobę, dobra wiadomość jest jednak taka, że rokowania przeważającej ilości pacjentów cierpiących na nią są dobre. U większości dzieci – jeżeli tylko leczenie zostało podjęte odpowiednio szybko – dochodzi do powrotu do zdrowia w ciągu nawet zaledwie 4-5 dni.
