Spis treści
- Wirus zapalenia wątroby typu B
- Wirus ospy wietrznej
- Wirus zapalenia wątroby typu C
- Wirus HIV
- Wirus różyczki
- Chlamydia trachomatis
- Paciorkowce z grupy B
- Wirusy opryszczki Herpes simplex - HSV 1 i HSV 2
- Cytomegalovirus
- Toxoplasma gondii
Paciorkowce z grupy B
Są to bakterie obecne w przewodzie pokarmowym, skąd mogą przedostawać się do pochwy i odbytnicy. Występują u 10–30 proc. ciężarnych kobiet, zwykle bezobjawowo. Jednak podczas porodu istnieje ryzyko, że mogą przenieść się na dziecko, wywołując u niego ciężkie infekcje: sepsę, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Nawet gdy u noworodka nie występują objawy choroby, ale do jego organizmu dostanie się paciorkowiec, po kilku latach u dziecka (zwykle w wieku 5–6 lat) mogą pojawić się problemy ze słuchem, trudności w uczeniu się itp.Jak ochronić dziecko?Ważne, aby wykryć obecność bakterii niedługo przed porodem. W tym celu należy w 35.–37. tygodniu ciąży wykonać posiew z przedsionka pochwy i okolic odbytu. Badanie to powinno być wykonane w ciąży obowiązkowo. Koniecznie więc przypomnij o nim swojemu lekarzowi albo zrób to badanie na własną rękę, bo ryzyko dla dziecka jest zbyt poważne. Gdy u ciężarnej stwierdzi się bakterie z grupy paciorkowców, podczas porodu zostanie jej podany odpowiedni antybiotyk, który zabezpieczy dziecko.
Wirusy opryszczki Herpes simplex - HSV 1 i HSV 2
Wywołują jedną z najczęstszych chorób wirusowych skóry i błon śluzowych. Zmiany chorobowe występują w jamie ustnej lub na twarzy (opryszczka wargowa, wywołana przez wirus HSV 1) albo na narządach płciowych (opryszczka genitalna, wirus HSV 2). Zakażenie pierwszym typem wirusa występuje u większości ludzi i zwykle nie jest groźne, często zresztą ma charakter utajony, bezobjawowy. Niebezpiecznie się robi, gdy świeża infekcja pojawia się u kobiety ciężarnej lub jej partnera. Groźny jest wówczas zarówno wirus opryszczki genitalnej, jak i wargowej, zwłaszcza że ten drugi może zostać przeniesiony w okolice narządów płciowych przez kontakty oralne. Do zakażenia dziecka najczęściej dochodzi podczas porodu. Nieleczona infekcja wirusem opryszczki u noworodka może mieć tragiczne następstwa, ze zgonem dziecka włącznie.Jak zmniejszyć ryzyko?W celu oznaczenia przeciwciał HSV pobiera się krew, a żeby określić rodzaj wirusa – wymaz ze świeżej opryszczki. W ciąży nie prowadzi się badań przesiewowych w kierunku zakażenia HSV. Każda przyszła mama, która była w przeszłości zakażona wirusem opryszczki, powinna poinformować o tym lekarza. Pod szczególną opieką powinny być kobiety, u których stwierdzono opryszczkę narządów płciowych – w razie czynnych zmian skórnych poród należy zakończyć przez cesarskie cięcie. Bardzo groźne jest zwłaszcza zakażenie pierwotne, tzn. występujące w ciąży po raz pierwszy. Wtedy należy jak najszybciej rozpocząć leczenie lekiem przeciwwirusowym. Dotąd sądzono, że leki są groźne dla dziecka, jednak nowe badania dowodzą, że stosowany najczęściej acyklowir jest dla płodu bezpieczny. Podaje się go też zakażonemu noworodkowi.
Cytomegalovirus
Jest obecny u 60–80 proc. osób z naszej populacji, przenosi się przez kontakt ze śliną, moczem, nasieniem i wydzieliną z pochwy. Zakażenie może mieć charakter pierwotny lub nawrotowy. Często do infekcji dochodzi już w wieku przedszkolnym (u ok. 50 proc. dzieci), powstałe wówczas przeciwciała chronią w przyszłości płód. Objawy cytomegalii to: podwyższona temperatura, bóle głowy i gardła, kaszel. Zwykle jednak przebiega ona bezobjawowo. Wirus może być bardzo groźny dla płodu, jeśli kobieta w ciąży zarazi się nim po raz pierwszy. Najcięższy przebieg mają infekcje w I trymestrze – zwiększają ryzyko wad wrodzonych, np. małogłowia. Infekcja pod koniec ciąży może spowodować poród przedwczesny lub chorobę u dziecka (zapalenie płuc, uszkodzenie wątroby). Wirus może przenieść się na dziecko podczas porodu, rodzi się z nim 1–2 proc. noworodków. Większość infekcji u dzieci przebiega bezobjawowo, ale u 10–15 proc. noworodków z wrodzoną cytomegalią występują objawy choroby: powiększenie wątroby, żółtaczka, zaburzenia neurologiczne (uszkodzenia słuchu, wzroku).Jak zmniejszyć ryzyko?Nie ma szczepień ochronnych. Najlepszym sposobem uniknięcia zakażenia jest przestrzeganie higieny i unikanie kontaktów seksualnych z nieznanymi partnerami. U kobiet ciężarnych nie przeprowadza się rutynowo badań na obecność we krwi przeciwciał cytomegalovirusa, ale można to zrobić na własny koszt. W ciąży cytomegalii się nie leczy. Zakażonym noworodkom podaje się lek przeciwwirusowy.
Toxoplasma gondii
To ani wirus, ani bakteria, ale bardzo groźny dla ciąży pierwotniak, który może dostać się do organizmu przez kontakt z kocimi odchodami lub zjedzenie surowego (półsurowego) mięsa i skorupiaków oraz niemytych owoców i warzyw. Objawy infekcji: niewielka gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, niekiedy wysypka; często zakażenie przebiega w ogóle bez objawów. Toksoplazmoza jest groźna tylko wtedy, gdy kobieta ciężarna zachoruje na nią pierwszy raz. Zakażenie może przejść wówczas na płód (w ciąży najgroźniejsze jest zainfekowanie płodu w I i II trymestrze) lub na dziecko podczas porodu. Skutkiem tego są komplikacje: od przedwczesnego porodu i niskiej wagi urodzeniowej, do poważnych uszkodzeń mózgu u dziecka, a nawet jego śmierci.Jak zmniejszyć ryzyko?30–50 proc. kobiet ma przeciwciała – są uodpornione. Aby się co do tego upewnić, warto przed ciążą zrobić badania, czyli oznaczyć we krwi przeciwciała toksoplazmozy. Jeśli ich poziom wskazuje na istniejącą odporność po przebytej niegdyś chorobie, można spać spokojnie. Badania w kierunku toksoplazmozy są wykonywane u każdej ciężarnej. Jeśli kobieta nie jest uodporniona, musi być bardzo ostrożna: powinna dokładnie myć ręce przed jedzeniem, unikać kontaktu z kocimi odchodami, myć owoce i warzywa, zrezygnować z jedzenia surowego mięsa. Gdy zakażona jest matka i płód, podaje się antybiotyki, które zmniejszą ryzyko poważnych schorzeń u malca. Dobrze rokuje też natychmiastowe leczenie noworodka.
Czym możesz zarazić dziecko w czasie porodu? Chorób jest całkiem sporo, dlatego tak ważne są zarówno szczepienia przed ciążą jak i badania prze i w trakcie jej trwania.
Wirus zapalenia wątroby typu B
Innymi słowy: wirus HBV. Wywołuje on ostre lub przewlekłe zapalenie wątroby (potocznie nazywane żółtaczką wszczepienną). Wirus przenosi się przez krew i inne płyny ustrojowe, do zakażenia może dojść np. w placówkach medycznych lub kosmetycznych w wyniku użycia źle wysterylizowanego sprzętu. Można się zakazić również przez kontakty seksualne. Objawy wszczepiennego zapalenia wątroby typu B (WZW B) to: podwyższona temperatura, nudności, utrata apetytu; mocz o ciemnej barwie. Jednak u większości nosicieli wirusa przez lata objawy mogą nie występować – są oni jednak źródłem zakażenia dla innych osób. W ciąży wirus nie jest groźny dla płodu, ale może przenieść się na dziecko podczas porodu, a nieleczone WZW niszczy wątrobę malca. Jak zmniejszyć ryzyko?Najlepszym sposobem na to, by ustrzec się wirusa, jest zaszczepienie się – najlepiej jeszcze przed planowanym zajściem w ciążę, ale szczepionkę można przyjąć także w ciąży. Nie zawiera ona żywych wirusów, więc nie zaszkodzi płodowi. Wszystkie kobiety ciężarne mają przeprowadzane badanie krwi na obecność antygenu Hbs. Jeśli wynik jest dodatni, lekarz zleci kolejne badania, które określą, czy przyszła mama jest tylko nosicielką, czy też choruje już na przewlekłe zapalenie wątroby, które należy leczyć. Jeśli matka jest nosicielką wirusa, dziecku podaje się po porodzie pierwszą dawkę szczepionki oraz immunoglobulinę (drugą i trzecią dawkę szczepionki malec powinien dostać odpowiednio w pierwszym i szóstym miesiącu życia).
Wirus ospy wietrznej
Wirus ospy wietrznej wywołuje chorobę zakaźną, która objawia się gorączką, swędzącą wysypką, zmęczeniem. W ciąży ryzyko zakażeniapłodu jest bardzo małe (wirus może wówczas uszkodzić wiele narządów i układów), ale realne jest przeniesienie wirusa na dziecko w czasie porodu.Jak zmniejszyć ryzyko?Przejście ospy w dzieciństwie uodparnia do końca życia. Podobnie skutecznie chroni przed wirusem szczepienie, dlatego kobieta, która nie chorowała na ospę, przed ciążą powinna się zaszczepić (po szczepieniu należy unikać zapłodnienia przez 3 miesiące). Nieuodporniona przyszła mama musi unikać dużych skupisk ludzi, zwłaszcza dzieci w wieku przedszkolnym. Ciężarnej, która zachorowała na ospę wietrzną, pomóc może immunoglobulina zawierająca przeciwciała przeciw wirusowi – niestety, nie jest ona refundowana.
Wirus zapalenia wątroby typu C
Podobnie jak HBV, także HCV przenosi się przez kontakt z krwią i płynami ustrojowymi osoby zakażonej oraz przez stosunki seksualne. Kobieta, która jest nosicielką wirusa, może zainfekować dziecko przy porodzie. U 20–30 proc. zakażonych noworodków występuje przewlekłe aktywne zapalenie wątroby.Jak zmniejszyć ryzyko?Na HCV nie ma szczepionki. Obecnie ginekolog powinien wypisać skierowanie na badanie krwi w kierunku zakażenia HCV każdej ciężarnej - kiedyś dotyczyło to przyszłych mam w grupie ryzyka (m.in. pracownice służby zdrowia, osoby wielokrotnie hospitalizowane, przyjmujące narkotyki drogą dożylną, korzystające z salonów tatuażu, piercingu). Podczas ciąży zakażenia się nie leczy, ale jego wykrycie umożliwia otoczenie opieką noworodka i szybkie wdrożenie u niego leczenia.
Wirus HIV
Wirus HIV atakuje, osłabia i niszczy system odpornościowy, czego rezultatem jest utrata przez człowieka zdolności zwalczania różnych chorób i infekcji. Późną fazą zakażenia się wirusem HIV jest AIDS. Obecnie stosuje się leki, które skutecznie hamują namnażanie się wirusa. Drogi zakażenia HIV: kontakty seksualne z osobą zakażoną, kontakt z zakażoną krwią (np. podczas zabiegów medycznych, transfuzji krwi, przeszczepu), używanie wspólnych igieł do wstrzykiwania środków odurzających. Dziecko może zakazić się od matki podczas ciąży, porodu lub karmienia piersią.Jak zmniejszyć ryzyko?W ciąży zalecane jest wykonanie badania na obecność we krwi przeciwciał anty-HIV, bo ma to zasadnicze znaczenie dla dziecka. Jeśli u ciężarnej stwierdzi się obecność wirusa HIV, zostaje ona objęta specjalistycznym leczeniem, a poród przeprowadza się w taki sposób, że ryzyko zainfekowania dziecka jest niemal zerowe. Gdy natomiast matka jest zakażona, lecz o tym nie wie, ryzyko zakażenia dziecka podczas porodu wynosi 30 procent.
Wirus różyczki
Różyczka przenosi się drogą kropelkową, zwykle infekcja wygląda dość łagodnie: występuje wysypka, gorączka i powiększenie węzłów chłonnych. W ciąży jednak skutki mogą być bardzo poważne: poronienie, obumarcie ciąży lub zespół wad wrodzonych (głuchota, ślepota, wady serca, upośledzenie umysłowe). Wirus jest najgroźniejszy dla płodu na początku ciąży – infekcja w pierwszym miesiącu oznacza, że ryzyko wystąpienia wad wynosi 50 proc. Zakażenie przy porodzie jest mniej groźne.Jak się ustrzec?Nie istnieją sposoby ochrony płodu, jeśli przyszła mama zachoruje na różyczkę. Najlepszym rozwiązaniem jest zaszczepienie się jeszcze przed ciążą. Obecnie infekcje u kobiet ciężarnych są rzadkością, bo w Polsce od ponad 20 lat szczepione są na różyczkę wszystkie dziewczynki w wieku 13 lat. Jeśli jednak z jakichś powodów tego zaniedbano, trzeba zaszczepić się przed zajściem w ciążę (co najmniej 3 miesiące wcześniej). W ciąży badania krwi na obecność przeciwciał antyróżyczkowych są obowiązkowe.
Chlamydia trachomatis
Chlamydia trachomatis to bakteria przenoszona drogą płciową, która może wywołać chlamydiozę. Jej objawy to upławy i bolesność przy oddawaniu moczu. Często nie powoduje żadnych objawów, ale może utrudniać zajście w ciążę. Uwaga: liczba zakażeń z roku na rok wzrasta (problem dotyczy 4–8 proc. ciężarnych kobiet), a ryzyko przeniesienia bakterii na dziecko podczas porodu sięga 80 proc. Jeśli do tego dojdzie, u noworodka może wywiązać się zapalenie gałki ocznej, spojówek, ucha środkowego lub płuc.Jak zmniejszyć ryzyko?Pobranie do badania przesiewowego (wymaz z szyjki macicy) powinno być wykonane już podczas pierwszego badania ciężarnej. Czasami wskazane jest jego powtórzenie między 30. a 34. tygodniem ciąży. Jeśli badanie wykaże infekcję, należy rozpocząć leczenie antybiotykami (po upływie 14. tygodnia ciąży). Leki powinien przyjmować także partner.
miesięcznik "M jak mama"
