Badania dowodzą, że 30 proc. dorosłych, u których stwierdza się celiakię, czyli nadwrażliwość na gluten, w pierwszych latach życia przeszło jej łagodną postać, ale choroba nie została wtedy rozpoznana.
Można ją przejść także później, również bezobjawowo. Warto jednak jak najwcześniej dowiedzieć się, czy nasze dziecko nie choruje na celiakię.
Spis treści:
- Kto najczęściej choruje na celiakię?
- Jak rozpoznać celiakię?
- Diagnostyka celiakii
- Dieta bezglutenowa w celiakii
Kto najczęściej choruje na celiakię?
Istotą celiakii jest nadwrażliwość na gluten, czyli białko zawarte w ziarnach pszenicy, owsa, żyta i jęczmienia, a właściwie na jedną z jego frakcji – gliadynę. Nie wiadomo, dlaczego jedne osoby mają tę nadwrażliwość, a inne nie. Wiele przemawia za tym, że za rozwój choroby odpowiadają predyspozycje genetyczne.
Zdaniem naukowców u niektórych osób gluten wywołuje swego rodzaju reakcję alergiczną (inną niż zwykła alergia pokarmowa), która prowadzi do stanu zapalnego jelita i zniszczenia śluzówki.
Uczeni zwrócili uwagę, że na celiakię częściej zapadają osoby cierpiące na jedną z tzw. chorób autoagresywnych (np. reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzycę typu I, zapalenie tarczycy, toczeń rumieniowaty) i obciążone genetycznie tymi chorobami.
Według innej teorii czynnikiem wyzwalającym chorobę trzewną może być zmniejszenie odporności po przebytej infekcji, operacji czy silnym stresie.
Typowe objawy celiakii u dzieci
W przypadku maluchów łatwiej ustalić związek między dolegliwościami a spożywaniem produktów z glutenem, ponieważ wprowadza się je do diety stopniowo.
Ponadto dzieci z celiakią zwykle mają typowe objawy choroby: biegunki, wymioty, wzdęcia, charakterystyczną postawę – powiększony brzuch, opuszczone pośladki i ramiona, są rozdrażnione i blade. Wolniej rosną i za mało ważą.
Po odstawieniu produktów z glutenem dzieci szybciej niż dorośli dochodzą do zdrowia i zaczynają się prawidłowo rozwijać.
Jak gluten niszczy jelita i prowadzi do niedoborów witamin?
Na skutek działania glutenu dochodzi do uszkodzenia błony jelita cienkiego i stopniowego zaniku tzw. kosmków jelitowych („frędzelki” gęsto pokrywające ścianę jelita). Ponieważ za pośrednictwem kosmków do organizmu przenikają substancje zawarte w pożywieniu, uszkodzenie ich stopniowo prowadzi do zaburzenia wchłaniania. Stąd prosta droga do niedożywienia u dzieci.
Jak rozpoznać celiakię? Inne objawy choroby trzewnej
Choroba u każdego może przebiegać inaczej. U dorosłych zazwyczaj rozwija się skrycie. Czasem daje o sobie znać zaburzonym rytmem wypróżniania, jednak biegunki, wzdęcia czy bóle brzucha pojawiają się sporadycznie i same ustępują. Innym razem nie ma dolegliwości gastrycznych, zamiast tego organizm wysyła nietypowe sygnały.
Mogą płynąć z układu krwiotwórczego (skłonność do krwawień, bladość skóry, anemia u dzieci), kostnego (bóle kości i stawów, częste złamania), mięśniowego (zanik mięśni, kurcze), nerwowego (mrowienie w stopach lub nogach, zapalenie nerwów, padaczka).
Bywają też objawy skórne celiakii (zapalenie, obrzęki, wybroczyny), zaburzenia endokrynologiczne (nieregularność lub brak miesiączek, impotencja).
Wszystko to może być skutkiem związanego z celiakią zaburzenia wchłaniania i w konsekwencji niedoboru np. żelaza, kwasu foliowego, witamin A, D, K oraz z grupy B, wapnia.
Czasem jedyny symptom choroby to osłabienie, drażliwość, niekiedy tylko ból dziąseł, owrzodzenie jamy ustnej czy łamanie w kościach. Innym razem – niewydolność trzustki, zapalenie kłębuszków nerkowych. Dlatego rozpoznanie celiakii jest trudne.
Zobacz: Gastroskopia u dzieci - kiedy jest konieczna?
Autor: redakcja
Cierpisz na nietolerancję glutenu lub celiakię? Wypróbuj nowy program dietetyczny, który pomoże ci przestrzegać zasad diety bezglutenowej.
Diagnostyka celiakii
1. Badania wyrywające celiakię
Zwykle lekarz stawia właściwą diagnozę po wykluczeniu innych schorzeń. Bardzo ważny jest dokładny wywiad. Lekarz poszukuje w przeszłości takich objawów, jak niewyjaśniona niedokrwistość lub biegunki, opóźniona pierwsza miesiączka czy przedwczesna menopauza, które mogą świadczyć o chorobie.
Do charakterystycznych sygnałów należy też osłabienie i zmęczenie utrzymujące się mimo ustąpienia biegunki lub wyrównania niedokrwistości. Pyta o inne choroby, w tym z autoagresji, i czy ktoś w rodzinie na nie chorował.
Do postawienia diagnozy potrzebne są badania laboratoryjne i obrazowe. Jeżeli lekarz podejrzewa celiakię, zwykle w pierwszej kolejności zaleca test na oznaczenie swoistych przeciwciał IgA przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG) – enzym odpowiedzialny za powstawanie wiązań między łańcuchami określonych białek. Dodatni wynik z dużym prawdopodobieństwem świadczy o chorobie.
Czasem trzeba jeszcze oznaczyć antygeny przeciwko gliadynie (AGA). Oba badania wykonuje się również, by ocenić wyniki leczenia. Specjalista może zalecić badanie krwi na obecność przeciwciał przeciwko endomysium (EmA) – cienka tkanka warstwy łącznej. W tym przypadku dodatni wynik wykazuje jedynie nadwrażliwość na gluten, ale nie świadczy o celiakii.
2. Biopsja dla potwierdzenia diagnozy
Do potwierdzenia diagnozy potrzebna jest biopsja. Badanie polega na wprowadzeniu do dwunastnicy przez przełyk endoskopu (rurki z miniaturową kamerą), przez który lekarz ogląda ścianę jelita i pobiera tkankę do badania. U większości osób z celiakią stwierdza się zanik kosmków jelitowych i przewlekły stan zapalny błony śluzowej jelita. Histopatolog ocenia stopień zaawansowania choroby w skali od I do IV.
Żeby sprawdzić, czy choroba nie zrobiła w organizmie spustoszenia, wykonuje się badania laboratoryjne: morfologię krwi, analizę moczu, OB, stężenie białka CRP, analizy biochemiczne oceniające poziom elektrolitów, białka, wapnia, witamin D, E, z grupy B i próby wątrobowe. Aby być pewnym, na co dziecko ma alergię warto wykonać też testy alergiczne.
Zobacz także:
Przykładowe menu dla dziecka na diecie bezglutenowej
Gdzie kupować produkty bezglutenowe?
Produkty dozwolone i zakazane w diecie bezglutenowej [LISTA]
Czytaj etykiety produktowe!
Gluten znajduje się w tych produktach, w których składnikiem jest pszenica, żyto, jęczmień lub owies.
Niełatwo go wyeliminować z diety, bo producenci żywności dodają ziarna zbóż niemal do wszystkiego. Dlatego robiąc zakupy, uważnie czytaj etykiety.
- Unikaj pieczywa, kasz, makaronów, ciast, ciasteczek, zup i sosów zaprawianych mąką, kawy zbożowej, piwa (powstaje z jęczmienia i pszenicy) i wódki z żyta.
- Jeśli produkt zawiera białka roślinne, skrobię modyfikowaną, sprawdź, z jakiej rośliny te substancje pochodzą. Podobnie jest ze słodem (tylko kukurydziany jest bez glutenu) i gumą roślinną (nie ma glutenu celulozowa, arabska, guar, ksantanowa, mączka chleba świętojańskiego).
- Gluten można znaleźć w produktach mlecznych o niskiej zawartości tłuszczu, żółtych serach, wędlinach, majonezach, farszach owocowych, budyniach, lodach, gumach do żucia, chipsach, kostkach bulionowych.
- Jest też w niektórych lekach (np. witaminy, syropy od kaszlu), a nawet pomadkach do ust.
Dieta bezglutenowa w celiakii
Na celiakię nie ma leku. Przez całe życie trzeba przestrzegać diety bezglutenowej. Nie wolno zapominać, że raz wyzwolona choroba pozostaje w uśpieniu i jeśli zjemy odrobinę glutenu, to musimy liczyć się z jej przebudzeniem, choć objawy mogą wystąpić dopiero po jakimś czasie.
Na diecie bezglutenowej powinny być też osoby z celiakią bezobjawową. Gluten niszczy śluzówkę, co prowadzi do zaburzenia wchłaniania i utajonego rozwoju chorób spowodowanych niedoborem substancji odżywczych.
Objawy celiakii mogą złagodnieć lub ustąpić już po kilku tygodniach, a nawet paru dniach od rozpoczęcia diety. Ale na odbudowanie błony śluzowej jelita trzeba poczekać przynajmniej kilka miesięcy, a w ciężkich przypadkach 2–3 lata.
Czasem poza dietą bezglutenową należy jeszcze przyjmować witaminy i mikroelementy. Jeżeli choroba ma ciężki przebieg, stosuje się leki sterydowe lub inne preparaty poprawiające wchłanianie wody i elektrolitów.
Celiakii nie wolno bagatelizować, nieleczona prowadzi do powikłań, np. anemii, osteoporozy, zmian neurologicznych, nowotworów (np. chłoniaka jelita cienkiego).
Polecamy wideo: Alergie pokarmowe u dzieci
miesięcznik "Zdrowie"
