Produkowana w trzustce insulina uznawana jest za jeden z najważniejszych ludzkich hormonów. Jej podstawowym zadaniem jest regulowanie gospodarki węglowodanowej organizmu.
Kiedy we krwi pojawiają się duże ilości glukozy (np. po spożyciu posiłku), z trzustki uwalniana jest insulina, co stymuluje różne komórki do wchłaniania glukozy do swojego wnętrza. Ostatecznym efektem działania insuliny jest więc to, że we krwi dochodzi do zmniejszenia stężenia glukozy.
Spis treści:
- Co to jest insulinooporność?
- Jakie są przyczyny insulinooporności w ciąży?
- Jakie są objawy insulinooporności?
- Co zwiększa ryzyko insulinooporności?
- Jakie są zagrożenia związane z insulinoopornością w ciąży?
- Na czym polega leczenie insulinooporności?
Co to jest insulinooporność?
Zdarza się sytuacja, gdy trzustka produkuje insulinę (i to w całkowicie odpowiedniej ilości), a mimo tego u człowieka i tak krążą zbyt duże ilości glukozy we krwi. Stan taki określa się jako insulinooporność.
Różne bywają przyczyny insulinooporności – może ona wynikać z nieprawidłowości dotyczących samego hormonu (np. z mutacji, których skutkiem jest powstawanie cząsteczek insuliny o nieprawidłowej budowie), z zaburzeń funkcji receptorów dla insuliny czy też z dysfunkcji różnych komórkowych transporterów dla glukozy.
Pewną tendencję do insulinooporności możemy dziedziczyć wraz z otrzymywanymi od naszych rodziców genami, problem ten może pojawiać się też w związku ze schorzeniami, których nabawiamy się w trakcie życia, takimi jak np. otyłość, zespół Cushinga, zaburzenia czynności tarczycy, akromegalia oraz zespół policystycznych jajników.
Specyficznym problemem jest insulinooporność w ciąży – otóż stan ten u kobiet ciężarnych pojawia się niejako fizjologicznie, jednakże kiedy insulinooporność w ciąży przybiera zbyt duże nasilenie, to może to skutkować wystąpieniem bardzo groźnej w skutkach choroby.
Czytaj:
Zaburzenia hormonalne: jak rozpoznać? 7 sygnałów organizmu
Zaburzenia miesiączkowania: przyczyny, rodzaje, leczenie
Jakie są przyczyny insulinooporności w ciąży?
W trakcie ciąży dochodzi do wzmożonej produkcji różnych hormonów, które działają przeciwstawnie do insuliny, czyli zwiększają one stężenie glukozy we krwi. Znaczenie ma przede wszystkim kortyzol, laktogen łożyskowy oraz estrogeny. Działanie tych hormonów ma konkretne uzasadnienie – zwiększony poziom glukozy we krwi jest potrzebny do tego, aby obecny w łonie matki płód mógł się prawidłowo rozwijać.
W pierwszym trymestrze ciąży masa ciała płodu zwiększa się stopniowo o około 10 gramów na tydzień – nie są to znaczne przyrosty, w związku z czym organizm matki w tymże czasie przede wszystkim gromadzi różne potrzebne mu później substancje (jest to okres, w którym dominują procesy anaboliczne). Sytuacja zmienia się jednak diametralnie wtedy, kiedy kończy się pierwszy trymestr ciąży – w późniejszych jej etapach tygodniowy przyrost masy ciała płodu może być nawet 20-krotnie większy od wspomnianego wyżej i sięgać 200 g.
W drugim trymestrze ciąży dominują procesy kataboliczne, z którymi związana bywa właśnie m.in. insulinooporność. W tym czasie we krwi ciężarnej, całkowicie fizjologicznie, krążą zwiększone ilości glukozy. Większe ilości tego cukru prostego są potrzebne do tego, aby mogło go otrzymywać – za pośrednictwem łożyska – rozwijające się dziecko.
Fizjologiczna insulinooporność w ciąży jest więc tak naprawdę po prostu potrzebna, aby procesy rozwojowe dziecka mogły zachodzić bez zakłóceń. Problem pojawia się jednak wtedy, kiedy rozwinie się patologiczna insulinooporność i powiązana z nią hiperglikemia (podwyższony poziom glukozy we krwi) u matki. Stwarza to bowiem zagrożenie zarówno dla dziecka, jak i dla ciężarnej, co więcej – stan ten może świadczyć o zachorowaniu na cukrzycę ciążową.
Jakie są objawy insulinooporności?
Skoro insulinooporność w ciąży jest groźna, to zapewne wiele przyszłych mam chciałoby wiedzieć, jakie dolegliwości mogą sugerować, że pojawił się u nich ten problem. Prawda jest jednak taka, że – poza odchyleniami w badaniach laboratoryjnych – insulinooporność zwykle nie daje żadnych objawów.
Zdarza się, że u ciężarnych, u których przez insulinooporność pojawia się hiperglikemia, występują takie objawy, jak zawroty głowy, osłabienie czy znaczne wzmożenie pragnienia i zwiększona częstość oddawania moczu. W praktyce jednak dolegliwości tego rodzaju nie są spotykane często wśród pacjentek z insulinoopornością.
Co więc zrobić, aby jak najszybciej rozpoznawać insulinooporność i później skutecznie ją leczyć? Przede wszystkim trzeba przeprowadzać rutynowe, zalecane w ciąży, badania kontrolne. Są nimi oznaczanie stężenia glukozy na czczo oraz doustny test obciążenia glukozą (OGTT).
Wymienia się również pewne czynniki ryzyka insulinooporności – jeżeli pacjentka jest obarczona jednym z nich, powinna szczególnie zwrócić uwagę na potencjalne zaburzenia gospodarki węglowodanowej.
Czytaj:
Morfologia krwi: najważniejsze badanie w ciąży
Co zwiększa ryzyko insulinooporności?
Głównym czynnikiem zwiększającym ryzyko insulinooporności w ciąży jest nieprawidłowa masa ciała – zarówno nadwaga, jak i otyłość w znaczący sposób wpływają na stopień wrażliwości tkanek na insulinę. Ryzyko braku wrażliwości na insulinę jest zwiększone także wtedy, gdy ciężarna:
- ma 35 lub więcej lat,
- ma w rodzinie osobę, która choruje na cukrzycę typu 2,
- choruje na nadciśnienie,
- jest wieloródką,
- w przeszłości urodziła dziecko z jakąś wadą rozwojową lub któraś z jej ciąż zakończyła się zgonem wewnątrzmacicznym,
- urodziła już dziecko o masie przekraczającej 4000 gramów,
- w poprzedniej ciąży lub ciążach rozpoznano u niej cukrzycę ciążową.
Jakie są zagrożenia związane z insulinoopornością w ciąży?
Insulinooporność, która występuje u matki, jest groźna zarówno dla niej, jak i rozwijającego się w jej łonie dziecka. W przypadku ciężarnej z brakiem wrażliwości na insulinę powiązane jest zwiększone ryzyko nadciśnienia tętniczego w ciąży, jak i cukrzycy ciążowej oraz stanu przedrzucawkowego.
U dziecka w związku z insulinoopornością dochodzić może do makrosomii, ale i – jeżeli problem pojawi się u matki we wczesnej ciąży – jego skutkiem mogą być wady rozwojowe (np. wady serca). Insulinooporność w ciąży zwiększa również ryzyko zgonu wewnątrzmacicznego dziecka oraz porodu przedwczesnego.
Czytaj:
O czym świadczy kolor moczu w ciąży?
Na czym polega leczenie insulinooporności?
Patrząc na poważne konsekwencje insulinooporności w ciąży, nie trzeba chyba szerzej uzasadniać, że problem ten zdecydowanie wymaga leczenia. To, jaka dokładnie terapia zostanie zalecona pacjentce, zależy od przyczyny, która spowodowała wystąpienie u niej insulinooporności.
Najkorzystniejszą sytuacją jest, kiedy insulinooporność zostanie rozpoznana jeszcze przed zajściem w ciążę i już wtedy zacznie być leczona. W tym wypadku zalecane bywają: redukcja masy ciała (u pacjentek mających nadwagę lub będących otyłymi), jak i leczenie farmakologiczne – lekiem, który znajduje dość szerokie wykorzystanie, jest metformina.
W sytuacji zaś, gdy u ciężarnej rozwinie się cukrzyca ciążowa i insulinooporność będzie związana właśnie z nią, wtedy unika się już stosowania doustnych leków normalizujących poziom glukozy we krwi. W takim przypadku pacjentce zalecane są przede wszystkim ograniczenia dietetyczne – powinna ona m.in. unikać spożywania nadmiernych ilości cukrów prostych (w które bogate są przede wszystkim różne słodkie przekąski oraz słodkie napoje). Czasami zachodzi jednak konieczność wdrożenia u pacjentki farmakoterapii – w przypadku cukrzycy ciążowej polega ona na stosowaniu przez przyszłą mamę insuliny.
