Miesiączka pojawia się cyklicznie, co około miesiąc, u każdej zdrowej kobiety będącej w wieku rozrodczym. Część jednak pacjentek zmaga się z pewnymi problemami dotyczącymi krwawień miesiączkowych, którymi są zaburzenia miesiączkowania.
Skala problemu jest wbrew pozorom dość duża – szacuje się, że nawet 1 na 5 kobiet, które udaje się do ginekologa, odwiedza specjalistę właśnie z powodu nieprawidłowych krwawień miesiączkowych.
Spis treści:
1. Prawidłowe cechy cyklu miesiączkowego
2. Rodzaje zaburzeń miesiączkowania
3. Najczęstsze zaburzenia miesiączkowania
3.3 Skrócone lub wydłużone cykle miesięczkowe
3.4 Krótkie i skąpe miesiączki
3.5 Długie i obfite miesiączki
3.6 Dodatkowe krwawienia w cyklu
3.7.1 Pierwotne bolesne miesiączkowanie
3.7.2 Wtórne bolesne miesiączkowanie
4. Zaburzenia miesiączkowania a PMS
5. Zaburzenia miesiączkowania a zmienność cyklu
6. Zaburzenia miesiączkowania a wizyta u lekarza
7. Badania na zaburzenia miesiączkowania
8. Leczenie zaburzeń miesiączkowania
1. Prawidłowe cechy cyklu miesiączkowego
Przed przejściem do omówienia konkretnych zaburzeń miesiączkowania zasadne wydaje się przypomnienie, jakie są prawidłowe cechy miesiączki. Pierwsza w życiu miesiączka (menarche) występuje pomiędzy 9. a 16. rokiem życia. Typowo:
- długość cyklu wynosi od 25 do 35 dni,
- czas krwawienia sięga od 3 do 7 dni,
- w czasie miesiączki kobieta traci pomiędzy 30 a 80 ml krwi.
Pacjentka, która zaczęła miesiączkować, doświadcza comiesięcznych krwawień aż do około 45-55. roku życia – w końcu bowiem nadchodzi w jej życiu czas, gdzie występuje u niej ostatnia miesiączka, czyli menopauza.
Zasadniczo rzadko zdarza się, aby przez całe życie pacjentka nie doświadczyła żadnych problemów z miesiączkowaniem. Przejściowe zaburzenia miesiączkowania zdarzają się większości kobiet. Co jednak powinno wzbudzać niepokój?
2. Rodzaje zaburzeń miesiączkowania
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wyróżnia siedem grup zaburzeń miesiączkowania. Należą do nich:
- niewydolność podwzgórzowo-przysadkowa,
- nieprawidłowości dotyczące czynności osi podwzgórze-przysadka,
- pierwotna niewydolność jajników,
- wady lub uszkodzenia macicy,
- zmiany okolicy podwzgórza lub przysadki, które wydzielają prolaktynę,
- nieprawidłowości osi podwzgórzowo-przysadkowej powiązane z hiperprolaktynemią,
- zmiany pozapalne lub pourazowe w obrębie podwzgórza lub przysadki.
Opisany wyżej podział jest istotny przede wszystkim dla klinicystów.
Określenie istniejących u pacjentki zaburzeń (np. zaklasyfikowanie ich jako wtórnych lub pierwotnych zaburzeń miesiączkowania) w połączeniu ze stwierdzeniem różnych odchyleń w badaniach laboratoryjnych (np. nieprawidłowych stężeń hormonów płciowych) umożliwia przypisanie problemu pacjentki do którejś grupy.
Później pozwala poszukiwać – spośród zawężonej grupy możliwych – konkretnej przyczyny zaburzeń.
Czytaj:
Objawy przed okresem - po czym poznać, że zbliża się miesiączka?
Jakie są przyczyny spóźniania się okresu?
Kiedy będziesz mieć okres? Sprawdź na naszym kalkulatorze
3. Najczęstsze zaburzenia miesiączkowania
Nie ulega wątpliwości, że dla przeciętnej pacjentki klasyfikacja WHO jest dość zawiła. Zdecydowanie przystępniejsze są charakterystyki konkretnych zaburzeń miesiączkowania.
3.1 Pierwotny brak miesiączki
O pierwotnym braku miesiączki (amenorrhoea primaria) mówi się wtedy, kiedy pacjentka ukończy 16. rok życia, a nadal nie wystąpiło u niej do tej pory krwawienie miesiączkowe.
Najczęstszą przyczyną tego problemu jest dysgenezja gonad (która może być związana np. z zespołem Turnera). Oprócz niej przyczyną pierwotnego braku miesiączki może być wrodzony przerost nadnerczy, hipoplazja jajników czy zespół braku wrażliwości na androgeny.
W tej grupie zaburzeń miesiączkowania wymienia się jeszcze jeden problem: jest nim amenorrhoea paraprimaria. Mianem tym określa się pierwsze krwawienie, które nastąpiło po rocznej przerwie w miesiączkowaniu, gdzie te krwawienie wystąpiło na skutek zażycia przez pacjentkę odpowiednich leków.
3.2 Wtórny brak miesiączki
Wtórny brak miesiączki (amenorrhoea secundaria) stwierdza się wtedy, gdy kobieta – uprzednio miesiączkująca – przez ponad 6 miesięcy od ostatniego krwawienia nie miesiączkuje.
Te zaburzenia miesiączkowania pojawiać się mogą przede wszystkim wtedy, kiedy pojawiają się u pacjentki jakieś zaburzenia czynności osi podwzgórze-przysadka-jajnik.
Przyczyny wtórnego braku miesiączki:
- stres,
- zaburzenia odżywiania (takie jak np. anoreksja czy bulimia),
- wyczynowe uprawianie sportu,
- choroby tarczycy (takie jak np. niedoczynność tarczycy),
- zespół policystycznych jajników,
- korzystanie z wkładek domacicznych,
- choroby związanych z hiperprolaktynemią (do której może doprowadzać np. gruczolak przysadki produkujący prolaktynę).
3.3 Skrócone lub wydłużone cykle miesiączkowe
Zaburzenia miesiączkowania mogą przejawiać się zarówno skróceniem, jak i wydłużeniem czasu trwania cyklu. W pierwszym z wymienionych przypadków mowa o polymenorrhoea, gdzie cykl miesiączkowy trwa poniżej 24 dni – skutkiem tego problemu jest częstsze występowanie krwawień u pacjentki.
Odwrotnym zaburzeniem miesiączkowania jest oligomenorrhoea – w jej przypadku cykle trwają od 36 dni do nawet 6 miesięcy – pacjentka ma więc krwawienia miesiączkowe zdecydowanie rzadziej.
Oba z wymienionych zaburzeń miesiączkowania – chociaż doprowadzają do przeciwstawnych problemów – mogą mieć analogiczne przyczyny. Powoduje je bowiem głównie niewydolność ciałka żółtego, oprócz tego bywają one powiązane z cyklami bezowulacyjnymi.
Czytaj:
Czy możliwe jest zajście w ciążę podczas okresu?
Test progesteronowy: kiedy zrobić i na czym polega?
3.4 Krótkie i skąpe miesiączki
Hypomenorrhoea to krótkie i skąpe miesiączki – w ich przebiegu pacjentka traci mniej niż 30 ml krwi, oprócz tego krwawienia tego rodzaju występują przez 1-2 dni cyklu. Ich odwrotnością jest hypermenorrhoea, czyli bardzo obfita miesiączka. W jej przypadku dochodzi do utraty ponad 80-100 ml krwi.
Przyczyną krótkich i skąpych miesiączek może być niewydolność jajników (np. związana z wygasaniem czynności tych narządów), ale i zespół Ashermana czy istnienie zmian zapalnych w obrębie endometrium. Do nadmiernych krwawień miesiączkowych mogą z kolei doprowadzać np. polipy i mięśniaki macicy, ale i endometrioza.
3.5 Długie i obfite miesiączki
Miesiączkę, która jest bardzo obfita i utrzymuje się przez 5 dni lub dłużej, określa się jako menorrhagiae. Doprowadzić do takowych krwawień mogą m.in. rozrost endometrium, mięśniaki macicy czy zapalenie endometrium, ale i choroby ogólnoustrojowe, takie jak np. zaburzenia krzepnięcia krwi.
3.6 Dodatkowe krwawienia w cyklu
Dodatkowe, nieregularne i niewiązane z cyklem miesiączkowym krwawienia określane są mianem metrorrhagiae. Ich specyficznymi rodzajami są metrorrhagiae juvenilis (acykliczne krwawienie trwające powyżej 10 dni, występujące u młodych kobiet) oraz metrorrhagiae climacterica (krwawienia, które pojawiają się u kobiety będącej od 6 do 12 miesięcy po menopauzie).
Zakres możliwych przyczyn dodatkowych plamień jest stosunkowo duży. Wspomnieć tutaj można bowiem zarówno o chorobach samych narządów rozrodczych (takich jak np. rak endometrium czy jego rozrosty), ale i o zaburzeniach związanych z samym cyklem (takich jak m.in. cykle bezowulacyjne czy niewydolność ciałka żółtego).
Dodatkowe, niezwiązane z cyklem krwawienia, powiązane mogą być również i z chorobami nerek lub wątroby, stosowaniem doustnych środków antykoncepcyjnych czy z otyłością.
3.7 Bolesne miesiączkowanie
Miesiączki, którym towarzyszą bardzo silne dolegliwości bólowe w obrębie podbrzusza, określane są terminem dysmenorrhoea. Dodatkowymi dolegliwościami, które mogą być z nimi powiązane, są m.in.:
Wyróżnia się dwa rodzaje bolesnego miesiączkowania: pierwotne i wtórne.
Czytaj:
5 sprawdzonych sposobów na bóle menstruacyjne
Plamienie zamiast okresu - kiedy kalendarz miesiączkowy płata figle
3.7.1 Pierwotne bolesne miesiączkowanie
Pierwotne bolesne miesiączkowanie występuje u kobiet, które nie mają wyraźnych patologii ze strony narządów płciowych. Typowo problem pojawia się w krótkim czasie od wystąpienia pierwszej miesiączki.
Stopniowo zwiększa on swoje nasilenie, przybierając największe w drugiej dekadzie życia pacjentki. Zdarza się, że objawy pierwotnego bolesnego miesiączkowania znacząco zmniejszają swoje nasilenie po urodzeniu przez pacjentkę dziecka.
3.7.2 Wtórne bolesne miesiączkowanie
O wtórnym bolesnym miesiączkowaniu mówi się z kolei wtedy, kiedy dolegliwości bólowe związane z okresem pojawiają się u pacjentki, u której z krwawieniami miesiączkowymi początkowo nie były powiązane żadne problemy.
Towarzyszyć temu może dyspareunia (ból podczas stosunku) oraz problemy z płodnością. Przyczynami wtórnego bolesnego miesiączkowania mogą być takie patologie, jak np. zapalenie narządów miednicy mniejszej, endometrioza czy torbiele jajników, oraz zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja czy ortoreksja.
4. Zaburzenia miesiączkowania a PMS
Omawiając zaburzenia miesiączkowania nie sposób nie wspomnieć o problemie, który dotyka dość dużo – bo nawet prawie 1 na 5 kobiet – którym jest zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS).
Objawiać się on może zarówno problemami psychicznymi (np. ospałością, drażliwością i obniżeniem nastroju), jak i różnymi dolegliwościami ze strony ciała (np. drażliwością piersi, wzdęciem brzucha czy bólami głowy).
Dokładne przyczyny PMS wciąż pozostają swego rodzaju tajemnicą, uważa się jednak, że znaczący wpływ na jego występowanie ma jeden z kobiecych hormonów płciowych, którego stężenia rosną w trakcie cyklu miesiączkowego – progesteron.
Czytaj:
Psychoza menstruacyjna - czy w ogóle istnieje?
Czy ból jajników przed okresem powinien niepokoić?
Jak odróżnić krwawienie implantacyjne od miesiączki? Wideo
5. Zaburzenia miesiączkowania a zmienność cyklu
Dwa okresy w życiu kobiety są takimi, gdzie zaburzenia miesiączkowania nie budzą zdziwienia lekarzy. Pierwszym z nich jest czas, w którym kobieta zaczyna miesiączkować – zanim dojdzie do ustabilizowania się poziomów hormonów i czynności gonad, mija pewien czas, po którym powinno już dojść do uregulowania cyklu miesiączkowego.
Drugim takim okresem jest okres okołomenopauzalny. W tymże czasie miesiączki mogą pojawiać się rzadziej, mogą one również mieć mniejszą objętość. W tym przypadku zaburzenia miesiączkowania pojawiają się przez zmniejszające się stężenia kobiecych hormonów płciowych, które zwiastują nadejście menopauzy.
6. Zaburzenia miesiączkowania a wizyta u lekarza
Biorąc pod uwagę to, jak różne mogą być przyczyny zaburzeń miesiączkowania – w końcu występować mogą one zarówno przez zaburzenia hormonalne, jak i przez mięśniaki macicy czy nowotwór narządów rozrodczych. Pacjentka, która zmaga się z którymś z tych problemów, zdecydowanie powinna odwiedzić ginekologa.
7. Badania na zaburzenia miesiączkowania
W ustaleniu tego, co doprowadziło do zaburzeń miesiączkowania, wykonywane mogą być różne badania. Podstawę stanowi wywiad lekarski oraz badanie ginekologiczne – już dzięki nim można wysunąć przypuszczenie co do tego, jaki dokładnie problem występuje u pacjentki.
Czasami konieczne są jednak pewne badania, np. badania laboratoryjne, podczas których można oceniać stężenia różnych związanych z cyklem miesiączkowym hormonów (takich jak chociażby FHS czy LH).
8. Leczenie zaburzeń miesiączkowania
Znalezienie przyczyny zaburzeń miesiączkowania jest po prostu kluczowe, bo dopiero po jej wykryciu możliwe jest zaproponowanie pacjentce odpowiedniej dla niej terapii – leczenie zaburzeń miesiączkowania skierowane jest bowiem ku ich przyczynie.
Przykładowo wtedy, kiedy kobieta ma nadmierne krwawienia z powodu obecności mięśniaków macicy, wskazane może być ich chirurgiczne usunięcie. Wtedy zaś, gdy stwierdzone zostanie u niej pierwotne bolesne miesiączkowanie, łagodzenie dolegliwości możliwe jest poprzez zażywanie przez pacjentkę hormonalnych środków antykoncepcyjnych.
